Plus
We Are Here: Vijf jaar later nog geen stap verder
De groep asielzoekers die zich We Are Here noemt, trekt al vijf jaar van kraakpand naar kraakpand. Hoe overleven ze? Wie helpt ze?
Afgelopen weekeinde trok een groep van twintig illegale asielzoekers, onderdeel van de We Are Here-groep, in een leeg kantoorpand aan het Osdorpplein. Het was de dertigste kraak van de groep die sinds 2012 door de stad trekt, telkens op zoek naar nieuw onderdak als ze na een ontruimingsprocedure weer op straat belanden.
Een jubileum misschien, maar weinig reden voor een feestje. De situatie van de ongeveer 150 asielzoekers - voornamelijk mannen uit Afrikaanse landen - is in veel gevallen uitzichtloos. Asielaanvragen zijn om uiteenlopende redenen afgewezen, maar ze kunnen of willen niet terugkeren naar hun land van herkomst.
Hulp van de overheid krijgen ze daarom niet, laat staan dat ze aanspraak kunnen maken op een huis of een plek in een asielzoekerscentrum. Jarenlang gekrakeel in zowel de Haagse als Amsterdamse politiek over 24 uursopvang voor illegalen heeft ook nog niet voor een structurele oplossing gezorgd (zie kader). Er is wel een bed-bad-broodvoorziening, maar die is overvol en biedt alleen nachtelijk onderdak.
Om te overleven is de groep, die momenteel in vier kraakpanden leeft (zie kaartje), aangewezen op hulp van sympathisanten die voedsel inzamelen en van maatschappelijke organisaties zoals ASKV Steunpunt Vluchtelingen, het Wereldhuis, Dokters van de Wereld en de Protestantse Diaconie.
Groot netwerk
"Heel veel mensen helpen ons," zegt Khalid Jone (34), een Soedanees die al 15 jaar in Nederland verblijft en nog altijd geen verblijfstatus heeft. Hij fungeert als woordvoerder van de groep. "Het zijn geweldige mensen. We krijgen groente, vlees, koffie, noem het maar op."
"Soms is het aanbod zo groot dat we op Facebook moeten oproepen geen eten meer te brengen. Anders gooien we het weg, dat is zonde." Het voedsel komt voornamelijk van supermarkten die het vanwege de houdbaarheidsdatum niet meer kunnen verkopen. De groep kookt zelf, al dan niet met hulp van vrijwilligers
De panden kraken ze zelf. Jone: "Binnen de groep zijn afzonderlijke groepen met elk een eigen taak. Een van de taken is het zoeken van nieuwe panden. Dat is een constant proces, die groep gaat elke dag de straat op."
ASKV biedt leer/werktrajecten voor een zinvolle dagbesteding en probeert - net als het Wereldhuis - de asielzoekers te helpen in hun procedure. Zo wordt gekeken of naast een asielaanvraag ook een reguliere aanvraag kan worden ingediend, bijvoorbeeld voor het verblijf bij een kind of partner of vanwege ziekte. Er is ook een groot netwerk aan buddy's die helpen bij het vertalen van dossiers, het aanleveren van bewijsmateriaal en het zoeken naar nieuwe advocaten.
Psychische problemen
Volgens Savannah Koolen, sinds 2013 nauw betrokken als vrijwilliger, heeft dat al in ongeveer honderd gevallen tot een verblijfsvergunning geleid. "Mensen zeggen altijd: 'Ze moeten terug naar hun eigen land, want ze zijn uitgeprocedeerd.'"
"Met een beetje hulp van vrijwilligers en andere advocaten blijkt dat ze vaak alsnog kunnen aantonen dat ze in hun eigen land gevaar lopen. Je moet bijvoorbeeld bedenken dat asieldossiers alleen in het Nederlands beschikbaar zijn. Als niemand je ooit heeft verteld wat er in dat dossier staat, weet je ook niet waarom je wordt afgewezen en of je eventueel nieuw bewijsmateriaal moet leveren."
Voor medische zorg kunnen ze terecht bij Dokters van de Wereld, dat wekelijks met de Zorgbus naar de verschillende panden komt. Kleine problemen kunnen ter plekke worden verholpen, anders worden ze doorverwezen naar instanties als de GGD.
"We zien bij patiënten angst om naar de dokter te gaan," zegt Adriaan Terwindt van Dokters van de Wereld. "Ze zijn bang dat ze geld moeten betalen of dat de overheid ze ontdekt. Ook zijn er huisartsen die deze groep niet als patiënten wil, vanwege slechte ervaringen of omdat ze het gewoon te druk hebben."
Dokters van de Wereld behandelt niet alleen lichamelijke klachten. Er is ook een spreekuur voor psychosociale problemen. Terwindt: "De uitzichtloosheid en onzekerheid brengt veel psychische problemen met zich mee. We zien veel slapeloosheid, angst en depressies."
Angst voor aanzuigende werking
Raadsleden van D66, GroenLinks en SP willen de huidige bed-bad-broodregeling (nachtopvang) al geruime tijd verruimen tot een permanente opvang, zoals in Groningen gebeurt, maar de burgemeester is nog niet overtuigd.
Zowel voorheen Van der Laan als de huidige locoburgemeester Van der Burg waarschuwt voor de aanzuigende werking die 24 uursopvang op uitgeprocedeerde migranten elders in Europa heeft. Ook zou het draagvlak onder Amsterdammers voor het vluchtelingenvraagstuk in gevaar komen als de stad uitgeprocedeerden permanent gaat opvangen.
Over het voortbestaan van bed-bad-brood is wel eensgezindheid. Afgaand op zijn beleid als burgemeester van Den Haag zal ook waarnemend burgemeester Jozias van Aartsen daar geen verandering in brengen.
De volgende stap is een bestuursakkoord tussen de gemeenten en het rijk. Het regeerakkoord verplicht uitgeprocedeerden mee te werken aan hun terugkeer als zij opvang willen. Vanwege de openbare orde blijft het voor gemeenten echter mogelijk kwetsbaren 's nachts onderdak te geven, zoals dat nu ook voor dak- en thuislozen gebeurt. Dat moet dan naar verwachting wel op eigen kosten van de gemeente gebeuren, nu levert de regering nog een forse financiële bijdrage.
