Waarnemer kan van binnen of buiten de Stopera komen

De afgelopen maanden werkte Van der Laan nog door ondanks die 'rotziekte' en de daarbij be­horende behandelingen. Hierbij kreeg hij hulp van wethouders die vooral de representatieve taken in de stad en het stadhuis overnamen.

Van der Laan is weliswaar niet afgetreden, maar zal niet meer terugkeren, getuige zijn laatste woord in de brief: 'vaarwel'.

Nu hij zich ziek heeft gemeld, zal Johan Remkes, commissaris van de Koning, in overleg treden met Ollongren en met de fractievoorzitters van de Amsterdamse gemeenteraad over de vraag hoe het verder moet.

Amsterdamse traditie
Ollongren heeft maandagmiddag het burgemeestersambt overgenomen, met alle bijbehorende bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Ze kan alleen niet fungeren als voorzitter van de gemeenteraad.

Bij een ziekte die naar verwachting langer dan drie maanden duurt, is het gebruikelijk om binnen twee weken een waarnemend burgemeester aan te stellen, die wél kan fungeren als voorzitter van de gemeenteraad.

De waarnemer kan van buitenaf komen, maar ook van binnenuit. Dat laatste is een traditie in Amsterdam. Toen Schelto Patijn in 1999 met ziekteverlof ging, nam wethouder Jaap van der Aa vijf maanden lang zijn taken over. Wethouder Frank de Grave was waarnemer toen burgemeester Ed van Thijn minister werd.

Gevoelig
Dat een waarnemend burgemeester uit de Amsterdamse politiek gevoelig kan liggen, bleek in 2010, toen Job Cohen aftrad om landelijk PvdA-lijsttrekker te worden.

Locoburgemeester en partijgenoot Lodewijk Asscher werd benoemd tot waarnemer, tot grote woede bij D66, die PvdA betichtte van machtspolitiek en vond dat een waarnemer boven de partijen moest staan.

Kajsa Ollongren is als loco-burgemeester en vervanger van Van der Laan een voorname kandidaat, maar ze zal dan wel duidelijkheid moeten scheppen over haar Haagse ambities. Haar naam valt regelmatig als bewindspersoon in de nieuwe regering en het is niet wenselijk als ze na enkele weken alweer terug moet treden als waarnemer om naar Den Haag te gaan.

De aanstaande gemeenteraadsverkiezingen maken de benoeming extra gecompliceerd. Wethouders Eric van der Burg en Laurens Ivens zijn lijsttrekker van VVD en SP en de vraag is of het waarnemerschap en bijbehorende neutraliteit hierbij passen.

Burgemeestersbonus
Bovendien zullen concurrenten balen van de burgemeestersbonus die deze partijprominenten als waarnemer mogelijk incasseren. Dan ligt iemand van buitenaf meer voor de hand.

Pas als een waarnemend burgemeester is aangesteld, zal de procedure beginnen om een nieuwe, vaste burgemeester te zoeken.

De reguliere procedure hiervoor neemt ongeveer zes maanden in beslag. Maar dat zal waarschijnlijk langer duren; dat proces zal pas beginnen na de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar, zodat de nieuwe gemeenteraad over de nieuwe burgemeester gaat.