Vrouwen in de politiek? De man is nog steeds de norm

Toen Hedy d'Ancona staatssecretaris van Emancipatie­zaken was, had ze nog jonge kinderen. Die mochten haar kantoor bellen als er iets was. Tijdens een overleg met de wethouders van de grote steden kwam haar secretaresse binnen en legde een briefje voor haar neer.

"Al die mannen zaten doodstil te wachten. Toen zei ik: 'Voordat u denkt dat de Derde Wereldoorlog is uitgebroken, dit staat op dat briefje: Hadassah heeft gebeld of die klont ijs in de vriezer kip is of iets anders.'"

Seksistisch
Hedy d'Ancona, zegt Julia Wouters, zat in een harde tijd in de politiek, er werkten toen veel minder vrouwen dan nu. "Zij was er heel goed van doordrongen hoe Den Haag werkte, hoe seksistisch het eraan toeging. Maar zij heeft dat nooit persoonlijk genomen, ze had er juist lol in mannen te shockeren."

Wouters schreef het boek De Zijkant van de Macht - waarom de politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten. Vrijdag is het eerste exemplaar uitgereikt aan Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib.

Wouters was twaalf jaar adviseur van PvdA-leider Lodewijk Asscher, tot die na de verkiezingsnederlaag van 2017 uit het kabinet in de ­Kamerbankjes belandde. Ze sprak dertig politici, mannen en vrouwen.

Iedereen die ze benaderde, werkte mee - ­behalve Mark Rutte. "Die vond het niet opportuun om zich door mij te laten interviewen over dit onderwerp. En hij ís ook alleen in het defensief. Ik heb wel VVD'ers gesproken, en die waren ook allemaal pissig op hem, om zijn luiheid als het gaat om meer vrouwen te werven en te begeleiden om in de politiek te gaan."

Baby's en luiers
Hedy d'Ancona vertelt in het boek over de dag dat Wim Kok en Ruud Lubbers hadden bedacht dat als een crècheleidster op zeven baby's kon passen, dan ook wel op negen, of tien - waarop zij ze duidelijk maakte dat mannen die nog nooit een luier hadden verschoond, misschien wel geen idee hadden waarover ze het hadden.

Het is een van de vele voorbeelden waarmee Wouters aantoont hoe belangrijk het is dat er vrouwen werken in de ­politiek - en dat heeft dan trouwens niet alleen met luiers te maken, maar ook gewoon met het laten horen van de stem van, zeg, half Nederland.

Tegelijk laat ze zien hoe de man in Den Haag nog steeds de norm is. Een simpel voorbeeld: vrijwel alle politieke partijen hebben een vrouwelijke nummer twee, maar bij de eerste formatieonderhandelingen in 2017 namen de fractieleiders, op GroenLinks na, allemaal een man mee.

"Ze nemen iemand mee die ze vertrouwen, en dat is dan een man - daar kunnen ze makkelijker stoom mee afblazen, of foute grappen mee maken. Mannen zijn zich er niet van bewust wat een armoede het is om allemaal plannen te maken zonder vrouwelijke ­inbreng. In het bedrijfsleven begint door te dringen dat een diverse ploeg creativiteit stimuleert, de politiek is nog lang niet zover."

Zwangerschapsverlof
Ook interessant: er is geen zwangerschapsverlof voor ministers. Melanie Schultz van Haegen kreeg tijdens haar staatssecretariaat twee kinderen. Ze was er acht weken uit - de helft van een regulier verlof - maar kreeg niettemin een bak modder over zich heen.

In het boek zegt ze: "Een vrouwelijke columnist van Elsevier schreef dat het absoluut niet kon. Ik vind dat raar. Je wilt immers een regering die een afspiegeling is van de samenleving. Bij vrouwen tussen de dertig en de veertig bestaat nu eenmaal de kans dat ze kinderen krijgen."

Na Schultz kreeg geen enkel bewindspersoon meer kinderen. Het zijn weinig opbeurende voorbeelden. Hoe kun je vrouwen nu verleiden de politiek in te gaan?

Zelfvertrouwen
Wouters: "Ik ben ervan overtuigd dat als je vrouwen uitlegt hoe het gaat, dat ze het dan niet zo persoonlijk nemen. Dan zien ze seksisme als ruis. Het ergste is als kritiek aan hun zelfvertrouwen gaat knagen. Het moet niet zo zijn dat alles wat je overkomt, tot zelftwijfel leidt."

Voor haar adviseurschap van Lodewijk Asscher werkte Wouters onder meer bij RTL Nieuws. Toen deed ze daar zelf net zo hard aan mee. "Het was de tijd van de opkomst en ondergang van Fortuyn, de 'mens, ga toch koken'-tijd.

Bij RTL Nieuws heerste het klassieke kiele-kiele-haha-seksisme. Zo veel mogelijk vrouwelijk schoon in beeld om je items een beetje op te luisteren." Ze zei er niets van, ­begreep toen veel nog niet.

"Ik kan ook vieze grappen ­maken en over seks praten. Maar ik moest er proefondervindelijk achter komen dat het door de mannen niet wordt gewaardeerd als je one of the guys bent. Die raken daar vreselijk door in verwarring."

Drie generaties
Ze schetst drie generaties vrouwen in de politiek. De eerste lichting noemt ze 'hoewel ik een vrouw ben', waar Neelie Kroes het belangrijkste gezicht van is. Deze vrouwen hadden geen feministische agenda, en moesten zich aanpassen om binnen het mannenbolwerk niet uit de toon te vallen.

Daarna, vanaf de jaren tachtig, kwamen er veel vrouwen de Kamer en het kabinet in juist omdát ze een vrouw waren, zoals Jeltje van Nieuwenhoven en Annemarie Jorritsma. Hedy d'Ancona werd toen staatssecretaris.

Wouters: "Dat was ook omdat ze Emancipatiezaken deed. Als een mán dat zou doen, daar kregen mensen al helemaal kortsluiting in hun hoofd van. d'Ancona maakte er geen ­geheim van dat ze die post had vanwege haar vrouw-zijn. Die zei gewoon: En ze boffen maar dat ze daardoor mij hebben gekregen!"

Powerfeministen
De derde generatie zou je 'niet omdat ik een vrouw ben' kunnen noemen: de powerfeministen, zoals Femke Halsema. De vrouwen die vooral willen laten zien dat je met hen ook kunt lachen, en zeggen dat vrouwen niet zo moeten zeuren. Zo pleitte Halsema, toen ze nog voor de PvdA werkte, voor opheffing van de vrouwenbeweging van de partij.

En nu is Femke Halsema de eerste vrouwelijke burgemeester van Amsterdam. "Ze doet het hartstikke goed. Ik volg haar op Instagram, en dan merk ik dat zelfs ik moet wennen aan het beeld van een vrouw die zich gewoon leuk kleedt. Angela Merkel, Hillary Clinton dragen kleren die niets uitstralen en dus ook niets oproepen. Dat is meestal de bandbreedte waarbinnen hooggeplaatste vrouwen zich veilig kunnen bewegen.

Maar Halsema heeft gewoon een leuke jurk aan, of een nette broek met een shirtje. Als zelfs ik daar al aan moet wennen..! Maar geef het nog een half jaar en ik ben wel gewend aan Femke Halsema bij persconferenties en belangrijke werkbezoeken. En voor mijn dochter is dat een heel gewoon plaatje. En dat is belangrijk voor haar toekomstdromen."

Julia Wouters: De Zijkant van de Macht - waarom de politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten, Uitgeverij Balans, €20,99