Column
Taal kan gemeen en hard zijn, maar het is geen kogel of zwaard
Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column.
Na de afgrijselijke moord op het Britse parlementslid Jo Cox, een tegenstander van Brexit, ging de discussie onder meer over het volgende: 'Kan de taal in het debat zo vuil en gemeen zijn dat het klimaat wordt geschapen om tot moorden over te gaan?'
Er wordt dan altijd gewezen naar de taal van Hitler in de Tweede Oorlog. Ik vind dat een moeilijk probleem. Wanneer ik nu naar de toespraken van Hitler kijk, dan is toch de eerste gedachte die in me opkomt: 'Wat een gek. Wat een aansteller.'
Wanneer schep je een klimaat om te doden? Ik denk dat de zin: 'Laten we strijden voor onze vrijheid' net zo goed een klimaat kan scheppen om te doden als: 'Een Brexit kan een wereldoorlog tot gevolg hebben.'
Toen ik jong was en studeerde, riepen mijn studiegenoten en ik voortdurend op tot revolutie. ("Als die komt, en die komt.") Maar die revolutie is nooit gekomen. We konden blijkbaar niet het goede klimaat creëren.
En wie herinnert zich niet de regels: 'Broeders, strijdt niet meer voor and'rer twisten. Breekt de rijen! Hier is uw kamp! Gij die ons tot helden wilt maken, o barbaren, denkt wat ge doet: wij hebben waap'nen hen te raken, die dorstig schijnen naar ons bloed!'
Dat is het laatste couplet van de Internationale. Ik geloof tot op de dag van vandaag door het hele congres van de PvdA uit volle borst meegezongen.
Je zou kunnen betogen dat deze regels nou niet bepaald een klimaat scheppen dat tot bruggen bouwen, verbinden en theedrinken oproept.
Bij de moord op Pim Fortuyn hoorde ik zeggen: 'De kogel kwam van links.' En nu bij de moord op Jo Cox hoor ik: 'De kogel kwam van rechts.' Met andere woorden: het is de schuld van links (Fortuyn) of rechts (Cox). Maar dat is onzin. Een taal beschrijft een klimaat, maar veroorzaakt dat niet zolang er debat is. Alleen de gebiedende wijs is gevaarlijk!
'Ik boezem ontzag in de harten der ongelovigen. Slaat daarom hun hoofd af en slaat alle toppen van hun vingers af.' (Soera 8, vers 12) Dit is een heilige tekst. Taal is gereedschap. Met dezelfde hamer kun je iemands hoofd inslaan en een huis bouwen. Taal kan gemeen en hard zijn, maar het is geen kogel of zwaard. Taal is niet schuldig.
