'Stop met klagen over toerisme. Vroeger is voorbij'

Als Roberto Payer (65) over Amsterdam praat, gaat zijn woordenstroom in de vierde versnelling. Hij kwam in 1967 vanuit het Italiaanse Veneto naar Nederland, 'voor de vrijheid en de liefde'. Nog altijd bewondert hij de Amsterdamse sfeer en inwoners en vooral ook het 'ongekende aanbod aan kunst en cultuur'.

Maar zijn liefde voor Amsterdam doet de laatste tijd ook pijn. Er wordt zo lelijk over haar gesproken, vindt de directeur van het Waldorf Astoria aan de Herengracht. Waar hij ook komt, gaat het over drukte, chaos en overlast. "Als in een relatie waarbij de één opeens op de ander is uitgekeken. Terwijl Amsterdam nog altijd knap en verleidelijk is. Het is hoogstens tijd voor wat relatietherapie."

Sprinkhanenplaag
Benno Leeser (62), president-directeur van Gassan Diamonds, valt hem bij. "Duizenden toeristen komen in onze zaken - en ik geef toe: bij Gassan zijn dat niet de Engelse vrijgezellenfeestjes. Maar deze mensen - vrolijke, beschaafde bezoekers - zijn hier gekomen om kennis te nemen van onze prachtige stad en ze zijn bereid hier geld uit te geven. Of het nou aan een diamant is, een diner, of een paar mooie gympen - dat doet er niet toe."

"Mijn punt is: waarom doen we nu opeens allemaal of we hier te maken hebben met een of andere sprinkhanenplaag? Wat is er gebeurd met onze gastvrijheid en onze open geest?"

Payer en Leeser zijn het zat. Het is noodzakelijk om over de almaar groeiende toeristenstroom in de stad na te denken, vinden ze, maar dat moet dan wel een keer leiden tot een visie. Of zoals Payer het diplomatiek uitdrukt: "Ik mis bij de lokale politiek een helder uitgangspunt over hoe we deze nieuwe werkelijkheid gaan inrichten."

Wellevendheid
Als voorbeeld noemt hij de groei van Airbnb. Maximaal 60 nachten per jaar per huis - dat is op zich een heldere afspraak. "Maar wat is een afspraak waard als niemand die verder handhaaft? Het gevolg: talloze Amsterdammers die tot hun leedwezen steeds weer andere Italianen, Britten of Polen op hun trap tegenkomen. Nu probeert het gemeentebestuur met knip- en plakwerk die omissie te repareren. Alleen is het leed al geleden. De politiek is veel te slap geweest."

Volgens Payer is het sleutelwoord wellevendheid. Elkaar wat gunnen, maar er ook voor elkaar zijn. "Een bedrijf als Airbnb heeft geen respect voor de stad. Het is geld pakken en weer door. Ik zit hier natuurlijk ook als hoteldirecteur. Maar ik durf met mijn hand op het hart te zeggen: Hilton en Waldorf Astoria nemen wel hun verantwoordelijkheid - en dat geldt óók voor tientallen andere grote en kleine hotels in de stad."

"Portiers maken de straten schoon, er is vaak overleg met buren over zaken die goed en niet goed gaan en er is voortdurend oog voor de leefbaarheid van de omgeving."

Prioriteiten
Leeser: "Het is een kwestie van kiezen en prioriteiten stellen. Nu is er weer die actie tegen de vuilnishopen in het centrum. Een terechte ergernis. Na Koningsdag is de binnenstad binnen 24 uur weer schoon. Maar de rest van het jaar kan dat blijkbaar niet."

Met een zucht: "Omdat het te veel kost, wordt er dan gezegd. Onzin. Deze week komt de gemeente, nadat er ophef was ontstaan, plotseling met een plan voor extra vuilcontainers en een offensief tegen vuil op straat. Het kan blijkbaar wél. En het had dus ook veel eerder gekund. De hamvraag is: wat voor een stad willen we eigenlijk zijn? San Francisco? Of toch Napels?"

Even een stapje terug: het toerisme in de stad heeft last van ernstige groeistuipen. Dat leidt tot veel geklaag. Maar die groei zet hoe dan ook door: de 17 miljoen toeristen dit jaar zijn er nog altijd een stuk minder dan de 23 miljoen die in 2025 naar Amsterdam komen. Leeser: "We moeten niet blijven hangen in gezeur en geklaag, maar maatregelen treffen. Dat proces begint met een visie. De stad schreeuwt erom. Want vergeet niet: de stroom bezoekers levert vooral heel veel op. Aan inkomsten en aan arbeidsplaatsen."

Reusachtig bedrag
Payer: "Alleen al het Rijksmuseum droeg tussen 2003 en 2017 zo'n 3 miljard euro bij aan het bruto nationaal product. In totaal gaat het over een reusachtig bedrag aan inkomsten. Meer dan 150.000 mensen verdienen hun brood in het toerisme en de cultuursector."

Het is belangrijk dat Amsterdam Amsterdam blijft. Ook voor de bewoners van de binnenstad die zich ingesloten voelen door Nutellawinkels en waterpijpcafés. Leeser: "Natuurlijk moeten we met elkaar de stad leefbaar houden. Anders verliest Amsterdam zijn aantrekkingskracht."

Payer: "In de discussie van dit moment wordt onterecht volledig voorbijgegaan aan het feit dat de toeristische sector ook bijdraagt aan de sociale cohesie. Nergens is het personeel zo divers als bij de ruim 100.000 mensen die dagelijks geld verdienen binnen het toerisme en de cultuur. Onze sector is breed toegankelijk, ook voor lager opgeleiden en mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt."

Geur van wafels
Het Waldorf Astoria participeert vier keer per jaar in meet-and-greets bij het UWV en er zijn bliksemstages en sollicitatietrainingen voor minderbedeelde jongeren. "In de horeca lopen diverse projecten om vluchtelingen aan het werk te krijgen. Dát is ook wat er gebeurt. Maar hier gaat het de hele tijd over de fietstaxi en de geur van wafels."

Leeser: "We kunnen er niet omheen: vroeger is voorbij. Daarom zeg ik: waar blijft die wethouder voor toerisme?"

Payer: "Een wethouder van Toerisme. Die moet er komen. De belangen zijn te groot om Toerisme als een klusje erbij te doen, zoals nu in het stadhuis gebeurt."

Strenge handhaving
Tijd voor actie, dus. Een speciale taskforce binnen de toeristische sector, waarin behalve Leeser en Payer onder anderen ook Axel Rüger (Van Gogh Museum), Erik van Ginkel (Rijksmuseum), Kees Noomen (Coster Diamonds), Anita Bos (Amstel Hotel) en Ramón van der Storm (Amsterdam Canal Cruises Blue Boat) zitting hebben, boden wethouder Kajsa Ollongren onlangs Stad in balans aan, een rapport dat als ondertitel heeft Hoe Amsterdam, Amsterdams kan blijven.

Kort maar krachtig luidt de boodschap: de gemeente moet zo snel mogelijk een langetermijnvisie ontwikkelen. Leeser: "Het verhaal van deze stad is een succesverhaal. Al is het niet vanzelf gegaan: Schiphol heeft de ruimte gekregen om te groeien en er is in de stad en de regio veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van de buurten en de infrastructuur."

"Er is, eveneens met veel succes, ingezet op het aantrekken van talent uit binnen- en buitenland. We staan nadrukkelijk op de internationale kaart. Dat moeten we nu niet, omdat de politiek het niet kan bijhouden, allemaal stuk laten vallen."

Payer: "Onze suggesties zijn eigenlijk eenvoudig. Zo willen we verkeersdrukte tegengaan door de bevoorrading van hotels en horeca in het centrum anders te organiseren. Er valt ook winst te halen door de afvalophaaldiensten beter op elkaar af te stemmen. En belangrijk: strenge handhaving en bewustwording."

"Wildplassen, nachtelijk brallen of als fietser dwars door rood scheuren? Meteen aanpakken! De boodschap moet helder zijn: dit is een geweldige stad, maar als je je hier niet gedraagt, krijg je de rekening. Dat is ook Amsterdam: recht voor zijn raap."