Restauratie Twiskemolen: 'De romp krijgt weer een ziel'

Molenaar Marcel Koop zat aan tafel te werken op zijn laptop en huiskat Thyson lag moe van de muizenjacht te slapen op de bank, toen de woonkamer van de Twiskemolen zich vulde met een enorme herrie die van boven leek te komen.

"Thyson en ik keken elkaar geschrokken aan," staat Koop nog helder voor de geest. "Daarna keek ik door het raam naar buiten en zag ik het wiekenkruis in de tuin liggen, net naast het hok van de geiten."

Enorme puinhoop
Op 18 oktober van het vorige jaar tilde een passerende windhoos de loodzware kap van de ­molen op alsof het niks was, om hem meteen daarna weer te laten vallen.

Koop: "Het was een enorme puinhoop. De stroom was uitgevallen. Ik ben meteen maar wat telefoontjes gaan plegen. Met het recreatieschap dat eigenaar is van de molen en mijn molenmaker om te kijken of we snel iets konden doen aan de kapzolder."

Dezelfde avond nog werd de onthoofde molen afgedicht met zeildoeken, in afwachting van een duurzame oplossing. Dat was nodig ook, want toen het die eerste nacht flink begon te regenen, was Koop op zolder in de weer met pannen en emmers om het hemelwater op te vangen.

Beroepseer
"Dat was echt niet leuk. Mijn vrouw en ik lagen in bed en hoorden het water naar binnen stromen. Gelukkig kon de molenmaker de volgende dag komen."

Een molen die zijn wieken verliest, verliest zijn ziel. Dat is een ramp, voor elke molenaar van een monumentale molen, maar zeker voor Koop, die er eer in legt de oude molen en de aangrenzende gebouwen en moestuin tot in de puntjes te verzorgen.

En er is ook nog zoiets als beroepseer. Dat híj de molenaar moet zijn die
in zes eeuwen vrijwel rimpelloze molengeschiedenis melding moet maken van een gebroken as, dat zit hem niet lekker.

Want de oudste onderdelen van de molen doen hun werk al sinds 1578. Dat deden ze meestal niet op de huidige plek in Landsmeer, maar in Schagen, waar de binnenkruier pas in de jaren zestig van de vorige eeuw buiten werking is gesteld.

Bakbeest van een gemaal
De ­onderdelen lagen nog een tijd in de opslag in Nieuw-Vennep, tot het recreatieschap - net verantwoordelijk geworden voor Het Twiske - in de jaren zeventig een molen zocht voor de bemaling van de polder.

Nou ja, ook voor het mooie plaatje. In de kelder van de molen staat een bakbeest van een elektrisch gemaal te popelen om de 650 hectaren polder te bemalen.

Koop: "Bij een millimeter neerslag is dat anderhalf miljoen liter water dat moet worden weggepompt. Als het kan, laat ik de wind het werk doen. Dat is toch het mooiste. Alleen als de wind niet toereikend is, zet ik het gemaal aan."

Herstelplan
In deze wiekeloze periode staat het elektrisch gemaal er alleen voor. Als alles volgens plan gaat, duurt dat nog een half jaar. Want nadat eigenaar en verzekeraar elkaar in het midden wisten te vinden, is de afgelopen tijd hard gewerkt aan een herstelplan voor de molen. Het bedrijf dat de opdracht heeft gekregen, verwacht komende maand aan de slag te kunnen gaan en de klus in maart af te ronden.

Voor de molenbouwers van Poland uit Broek op Langedijk is het een bijzondere klus, vertelt Cees Poland. Het familiebedrijf bouwde de molen in de jaren zeventig op deze plek op.

In de schuur hangt een zwart-witfoto, waarop Poland als 18-jarige bouwer met lang haar en wijde broekspijpen samen met zijn vader en broers aan het werk is op het Luijendijkje.

"Het was mijn eerste molen," vertelt Poland. "Ik herinner me het als de dag van gisteren."

Deelbare roede
Grote problemen verwacht Poland niet bij de restauratie. Interessant is de problematiek van de deelbare roede, een onderwerp dat de molenwereld momenteel flink bezighoudt. De deel­bare roede werd tien jaar geleden gepresenteerd als de oplossing voor een eeuwenoud probleem, legt Poland uit.

"De roede is de basis van het wiekenkruis. Om de stevigheid te vergroten, werd lang gezocht naar een mogelijkheid de roeden te verzinken. Vanwege de lengte was dat lastig: er zijn in Nederland geen zinkbaden te vinden met een lengte van 24,5 meter."

De oplossing leek een roede die uit twee delen bestaat, maar dit voorjaar maakten twee molens melding van een breuk.

Om die reden zijn momenteel vijftig molens in het land stilgelegd. De roeden voor de Twiskemolen zullen volgens het procedé van de dubbeldip worden verstevigd. In een bad van 17 meter wordt eerst de ene helft verzonken en daarna de andere helft.

Poland vindt het wel mooi: "We dachten een belangrijke innovatie te hebben gedaan, maar de molenmakers van vroeger hadden het toch beter gezien."