Recherchechef Andy Kraag: ‘We pakken ze bij hun achilleshiel: communicatie’

Hoofd Andy Kraag van de landelijke recherche zag vrijdag in alle vroegte trots toe hoe na intensieve samenwerking van opsporingsteams de eerste van 72 invallen werd gedaan. Een politiemacht van 1200 agenten arresteerde 48 verdachten en nam heel veel gegevensdragers en administratie in beslag.

Het was de zoveelste ‘klapdag’ waarop een door criminelen gebruikte aanbieder van cryptocommunicatie werd neergehaald. De onderwereld blijft kennelijk in dezelfde val trappen.

“Die versleutelde communicatie is echt een goudmijn voor de Nederlandse opsporing. A gift that keeps on giving. Als opsporingsdiensten maken wij gebruik van precies die zwakte van het criminele milieu: de communicatie. De criminelen zitten verspreid over de wereld en zonder communicatie kunnen ze geen handel drijven, dus we blijven ze daar op pakken. Vandaag hebben we een kleine tien betrokkenen bij Exclu gearresteerd en zo’n 40 sleutelfiguren die de dienst gebruikten.”

Uw specialisten deden al vanaf september 2020 onderzoek naar Exclu Messenger, begrijpen we, en vanaf 28 april 2022 naar de gebruikers die volgens u in georganiseerd verband misdrijven plegen. Hoe zien die onderzoeken eruit?

“In 26Samber deden onze specialisten onderzoek naar de bron. Ze keken hoe die communicatiedienst Exclu was ontwikkeld en werd beheerd, met als hoofdtaak het berichtenverkeer te onderscheppen en ontsleutelen, en deze faciliteerder van illegale handel te ontmantelen.”
“Het tweede onderzoek, 26Lytham, heeft zich vervolgens gericht op de gebruikers en hun handel in met name synthetische drugs en cocaïne. Bij die onderzoeken waren zo’n 150 mannen en vrouwen betrokken, en bij de klapdag ongeveer 1200.”

Uw teams hebben 5 maanden kunnen meelezen. Wat zagen ze zoal?

“We kregen de handel in drugs heel goed in beeld, maar ook aanwijzingen dat er plannen werden beraamd om mensen te ontvoeren of geweld te plegen. Als levens gevaar lopen, geven we die informatie natuurlijk afgeschermd aan andere teams of diensten, zodat die kunnen voorkomen dat het gebeurt.”

Hoe werkt dat dan?

“Kijk, wij zitten op die grote berg aan informatie. Met 3000 gebruikers, van wie zo’n 750 Nederlandstaligen, was het niet zo’n grote dienst als bijvoorbeeld SkyEcc, met 60.000 gebruikers, maar evengoed gaat het om een schat aan gegevens. Europol is een soort spelverdeler. Wij geven Europol pakketjes informatie, en Europol geeft het door aan de collega’s in de landen die de informatie nodig hebben. Het is cruciaal dat wij niet op onze informatie blijven zitten.”

Waren de mensen achter Exclu al bekend binnen de opsporing?

“De beheerder en de ontwikkelaar waren al voorgekomen in onderzoeken. Daarnaast waren er nog contacten die hand- en spandiensten verleenden. Onder de 40 belangrijkste gebruikers, echt sleutelspelers, zaten ook bekenden. Er gaan nog wel meer arrestaties volgen, ook op basis van al die informatie die we vandaag nog in beslag hebben genomen.”

Het neerhalen van dergelijke communicatiediensten en het ontsleutelen en duiden van het berichtenverkeer is niet meer uit uw werk weg te denken.

“Zeker niet. Dit is een belangrijk onderdeel van onze langetermijnstrategie. Als Nederland zijn we echt leidend in het onderzoeken van deze criminele infrastructuur. De encryptie van Exclu was weer geavanceerder dan van eerder neergehaalde diensten. De app was op elke willekeurige smartphone te zetten en met één druk op de knop kon je weer van alles verhullen, maar onze cyberspecialisten van wereldklasse hebben de techniek ook nu weer kunnen kraken.”

Houdt dit niet een keer op? Criminelen zullen toch niet in dezelfde val blíjven trappen?

“Zolang ze wereldwijd opereren, zullen ze moeten communiceren. Dit is de zevende versleutelingsdienst die we pakken en het aantal strafzaken dat we hebben kunnen bouwen op basis van de zee van aangetroffen data is ontelbaar. Voor ons wordt dit business as usual.”