Plus
Plan voor kabelbaan over IJ krijgt vorm: 'Het is realistisch'
Voor 90 miljoen euro kan hij er liggen: een ov-kabelbaan over de westflank van het IJ. Architectenbureau UNStudio heeft alvast het ontwerp gemaakt voor het initiatief dat steeds meer steun krijgt.
Nee. Het is geen skilift. En ook geen toeristische attractie. De kabelbaan die het IJ zou kunnen overspannen - van de NDSM-werf naar de Minervahaven - is een vorm van openbaar vervoer waarbij duizenden passagiers per uur binnen 4 minuten naar de overkant van het IJ kunnen worden getransporteerd.
"We kennen het dan alleen van skivakanties, maar de kabelbaan is een vervoersmiddel dat ongelooflijk snel, duurzaam en economisch werkt," zegt architect Ben van Berkel van UNStudio. In opdracht van stichting IJbaan maakte zijn bureau een schetsontwerp van hoe zo'n kabelbaan eruit zou kunnen zien.
Zo hoog als de Rembrandttoren
Op de artist's impressions is te zien hoe in de lichte ochtendmist, waarbij de vroege zonnestralen op het kabbelende water weerkaatsen, de cabines aankomen en vertrekken bij een station in de Minervahaven.
De reis over het IJ gaat via drie gigantische masten, waarvan de middelste met 136 meter ongeveer net zo hoog is als de Rembrandttoren. Ze zijn door UNStudio zo 'elegant en licht mogelijk' gemaakt en zijn zo geplaatst dat ze vanuit de grachtengordel niet te zien zijn. "Het is alsof de masten bijna over het water lopen," zegt Van Berkel.
Achter stichting IJbaan zitten Bas Dekker en Willem Wessels, twee Amsterdammers die al sinds 2014 pleiten voor de aanleg van een kabelbaan. Hun plan wordt door de gemeente in 2015 al als 'kansrijk' bestempeld, maar komt uiteindelijk niet voor in de plannen voor nieuwe oeververbindingen over het IJ.
No brainer
Daarop besluiten Dekker en Wessels een crowdfunding te starten om een haalbaarheidsonderzoek door Arcadis te laten uitvoeren. Die resultaten zijn anderhalf jaar geleden al gepresenteerd: volgens het bureau is de aanleg van een kabelbaan vanwege de relatief lage kosten, de hoge vervoerswaarde en de korte bouwtijd een 'no brainer'.
Vorig jaar is ook de gemeente weer enthousiast geworden: de kabelbaan kan onderdeel worden van Haven-Stad, de nieuwe wijk in het huidige havengebied, waar na 2025 40.000 tot 70.000 woningen moeten worden gebouwd.
En ook het Havenbedrijf, de Vervoerregio, de gemeente Zaanstad en enkele private partijen hebben zich achter het initiatief geschaard, waardoor Dekker en Wessels een 250.000 euro kostend vervolgonderzoek hebben kunnen instellen.
90 miljoen euro
Deze week zijn de resultaten in Theater Amsterdam gepresenteerd. Van alle onderzochte tracés wordt de route NDSM-Minervahaven het meest kansrijk geacht. Voor 90 miljoen euro kan er in twee jaar een kabelbaan worden gebouwd, blijkt uit de businesscase die bureau Arcadis heeft opgesteld.
Voor nog eens 50 miljoen kan hij in een latere fase worden door getrokken naar de Hemknoop, wat in de toekomst een verkeersknooppunt moet worden met mogelijk een eigen NS-station. Aan de kant van de NDSM gaan de kabels hoog boven het Kraanspoor richting de aanlanding bij de Cornelis Douwesweg, waar een aansluiting komt met de buslijn.
In de cabines van ongeveer 3,5 bij 3,5 meter is plek voor 32 passagiers, of 14 passagiers en 6 fietsen. Het station is zo ontworpen dat het lijkt alsof je in een metrostel stapt, en de prijs moet volgens het reguliere ov-tarief worden berekend, waarbij je gewoon kunt in- en uitchecken met je ov-chipkaart.
Binnen 15 jaar terugverdiend
Met de 5000 tot 9000 dagelijkse gebruikers die in het begin worden verwacht - een aantal dat bovendien snel oploopt als Haven-Stad wordt gebouwd - denkt Arcadis dat de investering binnen 15 jaar is terugverdiend.
De artist's impressions doen denken aan de historische futuristische schetsen van de stad vol bedenksels als de IJ-slinger. Ontwerpen die alleen nog af en toe opduiken in tentoonstellingen met als thema 'nooit gebouwd Amsterdam'.
Dat is volgens Van Berkel niet het voorland voor deze ontwerpen. "Je moet als bureau je kruit niet verschieten aan plannen die echt niet realistisch zijn. Dit gaat er gewoon komen. Dat is natuurlijk vooral mijn enthousiasme, maar dat is wel gebaseerd op trained judgement."
Van Berkel wijst op de vele ervaringen van UNStudio met dit soort infrastructurele oplossingen. Zo heeft zijn bureau onlangs nog een ontwerpwedstrijd gewonnen voor een nieuwe brug van 500 meter in Boedapest, wordt er in Qatar aan 33 metrostations voor de vier nieuwe metrolijnen gewerkt en gaat UNStudio in het Zweedse Göteborg een 3 kilometer lange ov-kabelbaan aanleggen.
"Daar wordt over 1,5 jaar begonnen met de fundering van de locaties. Die kabelbaan komt daar echt, terwijl de noodzaak er eigenlijk minder groot is dan in Amsterdam. De vraag naar nieuwe verbindingen is hier nog veel groter dan in Göteborg."
Meer weerklank
Het IJbaaninitiatief van Dekker en Willems krijgt ook in Amsterdam steeds meer weerklank. De stedenbouwkundigen van de gemeente die nu aan Haven-Stad tekenen, zien de kabelbaan als serieuze optie. De haven is enthousiast. En de afgelopen maanden zijn Dekker en Wessels bij bijna iedere vastgoedontwikkelaar langsgegaan die plannen heeft in de buurt.
"Er is een groeiende coalition of the willing," zegt Dekker. "We komen natuurlijk ook iets brengen: bereikbaarheid. De gemeente kan dit zelf gaan bouwen, maar dat hoeft zeker niet. We zijn vrij zeker dat we de investeerders kunnen vinden om dit te financieren."
Politiek overtuigen
Eigenlijk het enige dat ze nodig hebben: vergunningen. Volgens Dekker kan dan in 2020 al met de bouw worden begonnen. In 2022 kan de kabelbaan draaien, nog voordat de Javabrug aan de andere kant van de stad in gebruik is genomen. "De politiek moet er nu van worden overtuigd dat dit echt werkt in de stad," zegt Van Berkel. "Alle mensen die eraan hebben gewerkt zeggen: het is een realistisch plan."
Dekker en Wessels hopen dat het dit najaar tot een voorstel in de gemeenteraad komt. Dekker: "Na al die jaren is dit ontwerp voor ons een gigantische stap. We zijn vooral twee enthousiaste kerels met een doordacht plan en inmiddels met iets betere plaatjes. Nu moeten we de politiek achter ons krijgen. We gaan hier volop mee door."
Wethouder Sharon Dijksma (Verkeer) is in ieder geval al enthousiast en noemt de IJbaan een 'mooi initiatief waar we zeker naar gaan kijken'.
In aanvulling op de bruggen
Het plan voor een kabelbaan over het IJ staat los van de bruggen die de gemeente wil bouwen. Eerst de Javabrug vanaf 2020, waar volgend jaar de definitieve beslissing over wordt genomen. Daarna mogelijk een brug bij het Stenen Hoofd.
"Maar dat zijn verbindingen die vrij centraal liggen," zegt initiatiefnemer Bas Dekker. "Dat terwijl er een enorme ontwikkeling aan de westkant van beide IJ-oevers is."
Met de kabelbaan kan iemand vanuit Tuindorp-Oostzaan binnen 7,5 minuut in de Houthavens staan, een reis die met de bus 41 minuten duurt en met de pont en fiets 23,5 minuut.
De kabelbaan komt op de grens van de huidige nieuwbouw in de Houthavens en NDSM-werf en de toekomstige bebouwing van Haven-Stad. "Daardoor is het zowel nu, als in de toekomst relevant."
