Peiling: opmars BBB zet door, CDA halveert, links blok groot in Senaat

De BoerBurgerBeweging (BBB) stevent af op een megawinst bij de verkiezingen van woensdag. In vijf provincies wordt de nieuwkomer overduidelijk als grootste partij gepeild.

De virtuele opmars van nieuwkomer BBB zet door in een peiling die I&O Research uitvoerde onder ruim 8000 deelnemers. De prognose per provincie toont een grote winst voor BBB, met landelijk 14 procent van de stemmen. De VVD volgt met 11 procent, GroenLinks scoort 10 procent, de PVV 9 en PvdA 8.

BBB is virtueel de grootste in Drenthe (met zelfs 30 procent van de stemmen), Overijssel (23 procent), Groningen (19 procent), Friesland (20 procent) en Gelderland (20 procent).

Andere partijen volgen op een achterstand, soms zelfs van 10 procentpunten of meer. “In een aantal provincies ligt BBB echt een straatlengte voor,” zegt Peter Kanne, senior onderzoeker bij I&O Research. “Dus de kans is echt heel groot dat BBB daar de grootste wordt. Als drijfveer noemen kiezers gebrek aan vertrouwen in gevestigde partijen, frustratie over stikstof- en landbouwbeleid en het gevoel dat Den Haag er niet ‘voor ons’ is.”

Het stikstofdebat - en alles wat ermee samenhangt - drijft kiezers en splijt het electorale landschap. BBB lijkt nu de rol over te nemen die Forum voor Democratie in 2019 vertolkte, toen de rechts-conservatieve nieuwkomer de meeste stemmen haalde en nipt de VVD versloeg.

In plaats van het door de partijen gekweekte duel tussen VVD en PvdA/GroenLinks toont de enquête in de provincies eerder een strijd tussen BBB en VVD, met daarnaast een duidelijke ‘driestrijd’ om de koppositie in de Senaat. Daar kan de fusiefractie van GL en PvdA de grootste partij blijven. Het linkse blok wordt samen gepeild op 14 zetels in de Eerste Kamer (evenveel als nu), gevolgd door BBB met 13 en VVD met 10.

Volgens de nieuwe peiling verliest de VVD dus verder terrein, met nu nog 11 procent van de stemmen. Dat was 14 procent in 2019 en zelfs bijna 22 procent in 2021. De peiling is uiteraard geen voorspelling van de uitslag, maar een actuele thermometer van het sentiment bij kiezers.

De Provinciale Statenverkiezingen lijken uit te draaien op een harde afstraffing voor regeringspartijen: VVD, D66, CDA en ChristenUnie houden in de Senaat nog maar twintig zetels over, peilt I&O Research.

De peiling bevat foutmarges en is een momentopname. Toch durft Peter Kanne van onderzoeksbureau I&O Research - ‘met alle standaard slagen om de arm’ - wel te zeggen dat de BoerBurgerBeweging woensdag in provincies aan de randen van het land als grootste partij uit de bus komt. In vijf provincies loopt BBB overduidelijk uit op andere partijen.

“Als je met zulke grote verschillen als in Drenthe niet durft te zeggen dat BBB gaat winnen, kun je net zo goed niet peilen,” zegt Kanne. In die provincie scoort BBB in de peiling 30 procent van de stemmen, gevolgd door PVV en PvdA met beide 10 procent. Bijna een derde van de Drentse Statenzetels zou dan naar de partijgenoten van Caroline van der Plas gaan.

Kiezers gaan voor BBB uit wantrouwen tegen andere partijen en omdat voorvrouw Caroline van der Plas ‘de taal van de gewone man’ spreekt: ‘Deze partij weet echt wat er bij de boeren en op het platteland leeft,’ geeft een respondent aan. Een ander laat weten: ‘De helft van onze geachte Kamerleden heeft een koe alleen nog maar op een plaatje gezien.’

Het stikstofdebat splijt het land electoraal. BBB ‘heerst’ op het platteland en onder oudere, lager- en middelbaar opgeleide kiezers. GroenLinks, PvdD en D66 doen dat in grote steden, bij jongere en hoger opgeleide kiezers. “Het stikstofdebat is een katalysator van de kloof,” zegt Kanne. “Een symbool voor veel kiezers die voelen: we worden gepakt, Den Haag begrijpt ons niet, de boeren zijn lang aan het lijntje gehouden.”

BBB blijkt in staat om kiezers te stelen van een divers palet aan partijen, vooral van VVD, CDA en PVV. Maar ze komen ook van JA21, FvD én de SP.

De - vooral door de VVD - gekweekte tweestrijd van rechts tegen links komt in deze provinciale peiling niet tot uitdrukking. “Als er al een tweestrijd is, dan gaat deze tussen BBB en VVD,” zegt Kanne. “En in de Eerste Kamer mengt de combinatie GroenLinks/PvdA zich in de strijd en kan daar de grootste worden. Daar is dus eigenlijk sprake van een driestrijd.”

De VVD haalt in deze poll nog 11 procent van de stemmen (was 14 procent in 2019), D66 krijgt 7 procent (was 8 procent), het CDA halveert van 11 naar 5 procent en ChristenUnie houdt nog 4 procent over (was 5 procent). Vertaald naar de Eerste Kamer heeft de regering daar dan nog 20 zetels over, 17 te weinig voor een meerderheid. Om kabinetsplannen door beide Kamers te krijgen moet het kabinet dan over links met GroenLinks/PvdA plus een andere partij - Volt, bijvoorbeeld.

Of juist over rechts, met bijvoorbeeld BBB en JA21. JA21 scoort overigens ‘boven verwachting’ hoog in de peiling, met gemiddeld 6 procent van de stemmen.

Kiezers noemen klimaat, energie, stikstof, woningbouw, normen en waarden, immigratie en asiel als belangrijke thema’s op basis waarvan ze een stem uitbrengen. Economie en veiligheid, traditioneel belangrijke thema’s voor de VVD, scoren beduidend lager.

“Natuurlijk gaat het mensen om de inhoud, maar veel meer nog om vertrouwen in de politiek,” zegt Kanne. “Kiezers die voor BBB, PVV en JA21 gaan, zijn zwaar teleurgesteld in regeringspartijen. Daarom is het voor deze oppositiepartijen ook zo belangrijk om de kiezers over te halen wel echt te gaan stemmen.”

De enquête is uitgevoerd tussen 2 en 6 maart onder ruim 8000 kiesgerechtigden, met tussen de 600 en 800 deelnemers per provincie.