Plus
Nieuwe gietijzeren waterleiding vervangt 19de-eeuwse voorganger
De watertransportleiding van Vogelenzang naar Amsterdam wordt het komende jaar vervangen. Daarmee valt het doek voor de oudste waterleiding van het land.
Het schepje van palissanderhout met zilverbeslag is bewaard gebleven. Daarmee gaf de 11-jarige kroonprins Willem van Oranje-Nassau op 11 november 1851 het startsein voor de aanleg van de waterleiding tussen Vogelenzang en Amsterdam.
Twee jaar later kon 23 kilometer verderop bij de Willemspoort in Amsterdam, de huidige Haarlemmerpoort, tegen betaling van een cent per emmer vers drinkwater uit de duinen worden getapt.
"De belangstelling was meteen groot," vertelt conservator Geurt Rombach van het Drinkwatermuseum in Heemstede. "De eerste dag werden 4450 emmers verkocht, tegen het einde van de week waren dat er al meer dan 10.000."
De watertransportleiding naar Amsterdam was de eerste, en daarmee de oudste van het land. Na meer dan 150 jaar goede diensten te hebben bewezen, wordt de gietijzeren leiding naar verwachting in het voorjaar van 2019 buiten bedrijf gesteld.
Dit jaar nog begint de aanleg van twee nieuwe watertransportleidingen die naast elkaar komen te liggen. Dat is praktisch nu netbeheerder Liander op hetzelfde traject de geul graaft voor een nieuwe elektriciteitsleiding, zegt projectleider Willem Bogaard van Waternet. "Dit is het geschikte moment. Maar hij doet het nog prima. Wat dat betreft hebben de Engelsen indertijd vakwerk geleverd."
Ja, de aanleg van de eerste waterleiding in het land van dijkenbouwers en watermanagers was een Engelse aangelegenheid. Het plan kwam van de Amsterdamse advocaat, schrijver en politicus Jacob van Lennep, maar die slaagde er niet in om voldoende fondsen te werven.
Historicus Rombach: "De Amsterdamse elite belegde zijn geld liever in de winstgevende koloniale ondernemingen. Wat ook meespeelde, was het zakelijke belang van de Versch-Water Sociëteit, die drinkwater uit de Vecht per boot naar Amsterdam haalde voor de verkoop. Die zat niet te wachten op deze concurrentie."
Helse stank
Een stad zonder waterleiding is nu niet meer voor te stellen, maar toen maakte het ontbreken van zo'n voorziening het leven in Amsterdam er niet prettiger op. Mensen die het zich konden permitteren kochten water uit de Vecht of dronken vederlicht bier van de brouwers, maar de armen waren aangewezen op het water uit de gracht.
Er wordt nu wel geklaagd over de geur van verse wafels in het centrum, maar Keizer Karel wist tijdens een bezoek in de zestiende eeuw niet hoe snel hij naar Haarlem moest vluchten vanwege de helse stank die in het toenmalige Amsterdam hing. In 1811 drong ook Napoleon bij het stadsbestuur aan op de zorg voor beter drinkwater voor de bevolking.
Buizen uit Sheffield
Dat water kwam er toch. Van Lennep gaf niet op en ging met zijn ontwerper Christiaan Vaillant naar Londen, waar sinds 1840 een drinkwaterbedrijf was gevestigd aan de oever van de Theems. De Engelse investeerders geloofden in de plannen en brachten in korte tijd 2,5 miljoen gulden bij elkaar. Dat geld kwam in natura naar Nederland, hoofdzakelijk in de vorm van bijna 9000 gietijzeren buizen uit Sheffield.
Op 12 maart 1852 werden de eerste exemplaren gelegd aan de Leidse Vaart bij Leiduin. Daarna ging het onder leiding van de Engelse ingenieur John Aird in een hoog tempo van 50 buizen per dag richting Amsterdam.
De Duinwater Maatschappij alias The Dunewater Company was een private onderneming, met aandeelhouders en commissarissen die allemaal in Londen woonden. Dat veranderde in 1896, toen het stadsbestuur het bedrijf overnam voor 10 miljoen gulden. "Het was de periode dat het bestuur zich nadrukkelijk ging bemoeien met de voorzieningen in de stad," vertelt Rombach. "In dezelfde jaren zijn ook het gemeentelijk gasbedrijf en het vervoerbedrijf ontstaan."
4.000.000
Het pompstation Haarlemmerweg ontvangt straks 4000 kubieke meter (4 miljoen liter) water per uur uit de Waterleidingduinen en kan maximaal 5700 kubieke meter de stad in pompen.
De transportleiding kreeg gezelschap van nog eens twee buizen die in 1885 en 1913 werden aangelegd. Projectleider Bogaard: "Die leidingen zijn later onder de rijksweg komen te liggen."
De vervanging van de transportleidingen heeft letterlijk veel voeten in de aarde. De oude buizen worden gevuld met schuimbeton en blijven liggen waar ze liggen, maar de aanleg van 10 kilometer nieuwe leiding van zogeheten nodulair gietijzer is een megaoperatie, zegt Bogaard.
"Er gebeurt van alles tegelijk. De Haarlemmerweg wordt opgehoogd en opnieuw geasfalteerd, een oude gasleiding van Amsterdam naar Hoogovens wordt weggehaald, en Liander en wij leggen nieuwe leidingen aan. Het is een puzzel om dat allemaal op elkaar af te stemmen. En er zijn een paar lastige passages op het traject, zoals de oprit naar de Ring bij Amsterdam. Die zal tijdelijk moeten worden afgesloten."
Kleinere stortbakken
De nieuwe transportleiding heeft een grotere diameter dan de huidige buizen. Het pompstation Haarlemmerweg ontvangt straks 4000 kubieke meter (4 miljoen liter) water per uur uit de Waterleidingduinen en kan maximaal 5700 kubieke meter de stad in pompen. Dat is ruim voldoende om aan de vraag te voldoen, ook met alle nieuwe woningen die Amsterdam nog gaat bouwen.
Rombach: "In de jaren zestig zijn er wel even zorgen geweest over de capaciteit, maar het waterverbruik is de laatste twintig jaar flink gedaald dankzij vernieuwingen zoals zuinige wasmachines, kleinere stortbakken op de wc en spaardouches. Het dagelijks gebruik ligt nu gemiddeld op 131 liter per persoon."
131
Het dagelijks watergebruik ligt nu gemiddeld op 131 liter per persoon.
Familie B.: 'Het was slikken of stikken'
De familie B. laat via advocaat Richard Sussenbach weten 'uiteraard niet blij te zijn' met dit artikel 'waardoor ze weer in de schijnwerpers staat'.
Zinna ontkent te roken en te drinken en in het hotel 'alle gin-tonics' te hebben opgedronken. Volgens haar waren niet 'alle geschikte hotels op' toen ze bij het Leger des Heils belandde. Advocaat Sussenbach: "Ze was net ontslagen uit het ziekenhuis en moest wachten op een nieuw huis. De vorige huurders konden niet op tijd opleveren en dat was volgens haar de reden dat de gemeente haar uiteindelijk dumpte bij het Leger des Heils. Ze kwam terecht tussen de junkies, weliswaar met een bed en een tv, maar omdat het daar vies was en vol zat met verslaafde mensen, is zij zélf de volgende dag met een taxi naar het ziekenhuis gegaan voor de wond aan haar been en werd ze weer opgenomen."
De familie maakt bezwaar tegen de stelling dat ze 'niet normaal functioneert', omdat ze dat generaliserend en stigmatiserend vindt.
Niet alle volwassen familieleden die in november 2016 zijn gearresteerd, werden volgens de advocaat verdacht van witwassen. De twee oudste zoons werden van een ander misdrijf verdacht, waarvoor ze volgens Sussenbach tot op heden niet zijn aangeklaagd. De grootouders werden niet 'overtuigd' te verhuizen, maar 'het was slikken of stikken'.
"Hun 'criminele' middelste zoon is door het Leger des Heils schandalig behandeld. Hij moest ook een wurgcontract tekenen, kreeg in eerste instantie géén uitkering en werd voor een bagatelfeit aangehouden, waarna het Leger hem weer uit de woning zette en de sloten verving," stelt Sussenbach. "Op dit moment is er dus geen 'woninkje in de stad' dat hij bekostigt met een uitkering."
