Niet alleen naïeve ouderen zijn slachtoffer van identiteitsfraude

Corine Colijn (46) uit Amsterdam stond vorig jaar vreemd te kijken toen haar een nieuw telefoonabonnement werd geweigerd. Volgens de provider was er sprake van een BKR-registratie en twee onbetaalde telefoonabonnementen. "Maar die had ik niet afgesloten en ik had ook nooit een rekening ontvangen."

Na enig speurwerk bleek ze de provider ruim 1000 euro schuldig te zijn. Die wist te vertellen dat iemand in Rotterdam in haar naam twee spiksplinternieuwe mobieltjes met abonnement had aangeschaft.

Op aanraden van Het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude en -Fouten (CMI), een initiatief van de Nederlandse overheid, deed ze aangifte bij de politie. Dat hielp haar aan te tonen dat ze de abonnementen nooit had afgesloten.

De volgende stap was het aanvragen van een nieuw paspoort en rijbewijs, zodat de oude ongeldig werden en dus niet langer door de identiteitsdieven konden worden misbruikt.

Hoe haar persoonlijke gegevens in verkeerde handen zijn gevallen, weet Colijn niet. Ze vermoedt dat een ­kopietje van haar paspoort, dat ze ooit achterliet bij een wat schimmig autoverhuurbedrijf, een eigen leven is gaan leiden.

Het duurde een halfjaar voordat ze van alle blaam was ­gezuiverd en ze alsnog een nieuw telefoonabonnement kon afsluiten. "Het geeft een naar gevoel dat een ander zo eenvoudig je identiteit kan aannemen," zegt Colijn.

"Maar nog vervelender is dat ik het nooit had geweten als ik geen nieuwe telefoon had uitgekozen."

Onzorgvuldig
Het afsluiten van een telefoonabonnement op naam van een ander is een van de meest voorkomende vormen van identiteitsfraude, weet Helen van der Sluys, coördinator van het CMI. Met haar collega's op het ­ministerie van Binnenlandse Zaken adviseert en begeleidt ze slachtoffers van identiteitsfraude.

En daarvan melden zich er veel bij het CMI. In 2016 verdubbelde het aantal slachtoffers van identiteitsfraude tot 1700. Dit jaar gaat de teller richting de 3000, waarmee ­wederom wordt afgekoerst op een verdubbeling.

Die groei is volgens Van der Sluys te verklaren doordat steeds meer ­zaken op afstand worden afgehandeld. Van der Sluys: "Bijna alles kan tegenwoordig online. We verschijnen zelf steeds minder vaak aan balie of kassa en weten daardoor ook steeds minder goed met wie we te maken hebben en wie er over onze gegevens beschikt."

Daarbij komt dat we ook niet altijd even zorgvuldig met onze persoonlijke gegevens omspringen. Als voorbeeld noemt Van der Sluys de handel in concert- en festivalkaartjes via ­digitale marktplaatsen.

"Iemand stuurt te goeder trouw een kopie van zijn of haar identiteitsbewijs voor de aankoop van een concertkaartje via Marktplaats. Dat kaartje komt nooit aan. Later blijkt bovendien dat de kaartjesverkoper de identiteit heeft misbruikt. Want ineens staat er een telefoonabonnement op je naam of zijn er spullen besteld bij webshops."

Wie denkt dat alleen naïeve ouderen het slachtoffer van identiteitsfraude worden, heeft het mis. Ook jongeren vallen ten prooi aan identiteitsdieven. "Bijvoorbeeld als ze een foto ­maken van hun pas behaalde rijbewijs en die trots met hun vrienden ­delen op Facebook of Twitter," zegt Van der Sluys.

Alarmbellen
Maar hoe weet je of iemand misbruik maakt van je persoonlijke gegevens? "Als je rekeningen voor goederen of diensten ontvangt die je niet hebt ­besteld, moeten alle alarmbellen gaan rinkelen", zegt André Vermeulen van Fraudehelpdesk.nl, een ­Nederlandse non-profit die burgers en bedrijven wil behoeden voor oplichtingspraktijken.

Dat geldt ook voor brieven van gerechtsdeurwaarders of incassobureaus over schulden waar je niets van weet. Of wanneer er vreemde bedragen van je bankrekening of creditcard worden afgeschreven.

Volgens Vermeulen trekken veel fraudeslachtoffers te laat aan de bel, waardoor de kosten onnodig ­oplopen en de schade alleen maar groter wordt. "Als mensen een vreemde rekening ontvangen, trekken ze zich daar vaak niet zo veel van aan," zegt Vermeulen. "Maar het is juist zaak dat je zo snel mogelijk actie ­onderneemt."

Oude inboedel
Neem daarom altijd meteen contact op met de afzender, zodat die weet dat jij niet verantwoordelijk bent voor een bestelling of uitgave, tipt Vermeulen. "Stuur ook een brief of mail, dan heb je later schriftelijk bewijs dat je daadwerkelijk stappen hebt ondernomen."

Voor de meeste slachtoffers van identiteitsfraude blijft de schade ­beperkt tot tussen de 1000 en 5000 euro, blijkt uit onderzoek van Fraudehelpdesk.nl. Maar er zijn ook uitschieters.

Zo meldde zich onlangs een pas geëmigreerd Nederlands koppel bij de helpdesk, dat volgens een incassobureau nog een schuld 65.000 euro had uitstaan. Het stel had voor vertrek naar het buitenland de oude inboedel laten ophalen door een opkoper.

Vermoedelijk zat daar nog een bankafschrift tussen, want een vreemde ging met die gegevens aan de haal en sloot een fikse lening af. Om aangifte te kunnen doen bij de politie, moesten de twee terugkomen naar Nederland.

Opbouwen dossier
Wie slachtoffer is of denkt te zijn, kan op de website van het CMI een formulier invullen. Na ontvangst neemt een medewerker van het meldpunt contact op met de melder en wordt een analyse van het probleem gemaakt.

Van der Sluys: "Het opbouwen van een dossier is belangrijk om aan te ­tonen dat jij als slachtoffer niet de fraudeur bent." Daarbij is ook een aangifte bij de ­politie vereist. De meeste politiebureaus weten er inmiddels goed mee om te gaan, sinds 2014 is identiteitsfraude namelijk als zelfstandig delict aangemerkt.

Je kunt overigens niet online aangifte doen van de gevolgen van identiteitsfraude, daarvoor moet je echt naar het politiebureau. "Aangifte doen kan lastig zijn, omdat niet alle politiebureaus erop zijn ingericht," zegt Vermeulen. "Maar houd voet bij stuk, de politie is verplicht je aangifte op te ­nemen."

Volgens Van der Sluys lukt het in de meeste gevallen van identiteitsfraude om de geleden schade vergoed te krijgen. "Maar het is wel een tijdrovende en frustrerende bezigheid om te moeten aantonen dat je onschuldig bent."

In het geval van Colijn duurde dat dus een halfjaar. "Het was een ­gevecht van de lange adem. Telkens weer de provider opbellen en ­opnieuw uitleggen wat er was ­gebeurd."

Slapeloze nachten van het voorval heeft Colijn niet ­gehad. Maar ze heeft er wel van geleerd. "Ik laat nooit meer ergens een kopietje van mijn identiteitsbewijs achter."