Nederland en niet VS tapte 1,8 miljoen telefoontjes

De berichten zijn onderschept door de Nationale Sigint Organisatie (NSO) en 'verzameld in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties in het buitenland'. Dat is gebeurd 'in het kader van de wettelijke taakuitoefening', aldus de ministers.

Het gaat om 'niet-kabelgebonden' data. Daarbij moet onder meer gedacht worden aan gesprekken, berichten of mail via satelliettelefoons of via radioverkeer. De inhoud van die gesprekken is niet afgetapt. Het verzamelen van de data moet patronen en netwerken in beeld brengen: wie belt met wie en hoe vaak. Eén gesprek per satelliettelefoon kan meerdere 'metadata' opleveren.

Volgens een woordvoerder van Plasterk gaat het nadrukkelijk niet om gesprekken of sms'jes tussen Nederlandse mobiele telefoontjes, zoals bij de onthullingen over het aftappen vorig jaar oktober gedacht werd. Mobiele telefonie is 'kabelgebonden' communicatie, omdat dat via zendmasten verloopt.

Snowden
Het massaal onderscheppen van Nederlandse telefoontjes kwam enkele maanden geleden naar voren uit grafieken die de Duitse krant der Spiegel had gepubliceerd. Ze waren gebaseerd op documenten die gelekt waren via klokkenluider Edward Snowden. Het aftappen van de telefoontjes werd toegeschreven aan de Amerikaanse geheime dienst NSA.

Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en minister Hennis-Plasschaert van Defensie schrijven nu dat Nederland die informatie zelf onderschepte en vervolgens deelde met de NSA. Het kabinet maakt daarmee een flinke draai. In oktober meldde Plasterk nog dat het kabinet zich ervan bewust is dat de NSA telefoongesprekken kan aftappen en dat er met de Amerikanen over de kwestie gesproken werd.

Volgens de ministers betreft het 'uitdrukkelijk data verzameld
in het kader van de wettelijke taakuitoefening'. Het delen van de informatie is volgens Plasterk en Hennis op rechtmatige wijze gebeurd in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties in het buitenland.

De NSO heeft in Nederland twee antennes staan, in Burum en Eibergen, waarmee satelliettelefoons en hoogfrequent radioverkeer kunnen worden afgeluisterd, bijvoorbeeld in Afghanistan. De dienst, die werkt voor de AIVD en de MIVD, mag daar van de wet ongelimiteerd naar vissen, zonder toestemming vooraf.

Volgens Hennis was het nodig om nu met deze informatie naar buiten te komen omdat er 'sprake was van hardnekkige beeldvorming en sprake van een rechtszaak', zo zei ze vandaag in een toelichting.

Parlementaire enquête
D66 vindt het onontkoombaar dat er nu een parlementaire enquête komt over het afluisteren van telefoondata, zo liet Tweede Kamerlid Gerard Schouw weten. 'De minister geeft aan dat dit is gebeurd in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties', zegt het Kamerlid. 'Daarvoor is het nodig 1,8 miljoen telefoontjes in een maand op te slaan? Hoeveel terroristen denkt de minister dat er in Nederland rondlopen? Dit is buitenproportioneel.'

Een parlementaire enquête kan volgens Schouw nu echt niet langer uitblijven. 'Keer op keer komen nieuwe feiten aan het licht.' Tot dusver heeft D66 geen meerderheid voor een enquête.

Coalitiepartij VVD wil opheldering, maar vindt de zaak niet zo urgent dat er direct een debat in de Tweede Kamer moet komen.