Milieu Centraal daagt mensen uit duurzamer te leven

Bij een kwart van de Nederlanders knaagt het klimaat­geweten: eigenlijk zouden ze korter moeten douchen of vaker vegetarisch moeten eten, vinden ze volgens een ­enquête van Motivaction. Een op de drie Nederlanders zit het niet lekker dat het er nog niet van gekomen is om het plastic te scheiden van de rest van het huisvuil. De aandacht voor klimaatverandering was nog nooit zo groot. Maar als we zo milieubewust zijn, waarom doen we er dan zo weinig aan?

Om Nederlanders te prikkelen de daad bij het woord te voegen, begint voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal een nieuwe campagne. Ze willen mensen uitdagen een maand lang al hun afval te scheiden, bijvoorbeeld. Zo gaan bewoners van een Amsterdams studentenhuis voorlopig hooguit vijf minuten per dag onder de douche. Wat ook kan: honderd dagen geen kaas eten.

Voor de campagne, met de naam Een Dagje Groen, zijn zestien van dit soort uitdagingen bedacht - onder andere ook de verwarming een graad lager zetten, boodschappen doen op de fiets of 'vergeten' kleren dragen, van onder uit de kledingkast. Deelnemers mogen zelf kiezen hoeveel dagen ze meedoen.

Behalve het sluiten van de Hemwegcentrale (1,7 megaton), terug naar 100 kilometer per uur op de snelweg (1,5 megaton) en de kachel een graadje lager (0,8 megaton) noemde Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool, toen ook de mogelijkheid dat we en masse hooguit nog maar vijf ­minuten douchen. Daarmee zouden we 1,5 megaton uitsparen, net zo veel als een hele kolencentrale die dichtgaat.

Maar of groen doen nou net zo goed werkt en evenveel CO2-besparing oplevert? Het is maar de vraag of de beloofde gedragsverandering ook wordt nageleefd, bijvoorbeeld. (Premier Mark Rutte suggereerde nog een geurtest voor op kantoor - een grapje, zei hij er meteen bij om misverstanden te voorkomen.)

Maar of groen doen nou net zo goed werkt en evenveel CO2-besparing oplevert? Het is maar de vraag of de beloofde gedragsverandering ook wordt nageleefd, bijvoorbeeld. (Premier Mark Rutte suggereerde nog een geurtest voor op kantoor - een grapje, zei hij er meteen bij om misverstanden te voorkomen.)

Maar bij Milieu Centraal geloven ze wel degelijk dat een beter milieu begint bij jezelf. De woordvoerder noemt als voorbeeld het verbod op plastic tasjes uit 2016. Dat was een straffe overheidsmaatregel die winkeliers van de ene op de andere dag verbood om tasjes gratis mee te geven.

Maar waarom werkte dat verbod zo goed? Volgens Peters omdat we vanwege verspilling en zwerfvuil maar al te goed begrepen dat wegwerptasjes niet meer van deze tijd zijn. "Het verbod was een bevestiging van gedrag dat al ingesleten was bij de consument."

Goed gevoel
"We kunnen wachten op overheidsmaatregelen. We kunnen ook zelf aan de slag en laten zien dat groen de nieuwe norm is," zegt Peters. Daar komt bij dat verboden en financiële prikkels soms weinig uithalen, zoals de uitdaging om maximaal vijf minuten te douchen goed laat zien. De overheid kan immers niet handhaven tot in de badkamer en de kosten van een douche zijn zo laag, dat we die niet snel in onze portemonnee zullen voelen.

"Sommige duurzame gedragingen komen alleen tot stand door intrinsieke motivatie. Korter douchen levert financieel helemaal niet zoveel op, maar steeds meer mensen doen het toch, omdat het goed voelt."

Jet Bos (19), student geneeskunde

Nee, geen stopwatches. Zo streng wordt het experiment om hooguit vijf minuten te douchen nou ook weer niet nageleefd in het Amsterdamse studentenhuis van Jet Bos. Vijf minuten douchen valt vies tegen, trouwens. "Ik heb de timer van mijn telefoon gezet. Vijf minuten zijn zo om."

Of Bos en haar vier huisgenoten hun douche­gedrag blijvend gaan aanpassen, is dus de vraag. "Op sommige dagen wil je alleen even afspoelen, dan is het geen probleem. Maar op andere dagen is het ook weleens lekker om langzaam je haar te wassen of wil je je benen scheren. Ik denk niet dat het gaat lukken om altijd maar vijf minuten te douchen."

De grote klimaatimpact van lange douches noemt Bos wel 'een eyeopener'. Volgens Milieu Centraal staan we in Nederland nu gemiddeld negen minuten onder de douche en dat vijf keer per week. Met hooguit vijf minuten douchen kunnen we daarom 90 kilo CO2 per persoon uitsparen en gezamenlijk een half miljard euro. "Ik denk wel dat ik er beter op ga letten."

Dat ze met de neus op de feiten wordt gedrukt, vindt de Amsterdamse student de winst van het ­experiment waar ze aan meedoet. "Het zou al veel helpen als meer mensen beseffen wat ze zelf kunnen doen om minder water en energie te verspillen. Je hebt het gewoon niet in de gaten."

Hogere prijzen voor water en energie kunnen ons ook stimuleren om zuiniger te worden en minder vervuilend, maar het lijkt Bos beter als we uit onszelf ons gedrag veranderen. Een beter milieu begint bij jezelf en dat moet vooral een persoonlijke afweging blijven, vindt ze.

"Ik heb liever dat mensen zelf veranderen dan dat dit wordt geforceerd door financiële prikkels. ­Misschien kan dit soort maatregelen een optie zijn als de situatie rond het klimaat echt kritiek wordt, maar ik denk ook wel weer dat veel mensen dat graag voor lief nemen als dingen zoals douchen meer geld gaan kosten."

Grace Allaart (33), cateraar en foodstylist

Al haar afval scheiden was het punt niet. Maar waar laat je het? Grace Allaart noemt het 'een beetje een avontuur.' Had ze net uitgezocht dat ze haar gft-afval kwijt kon in een wormenhotel, bleek dat de wormen die daar compost maken uit schillen niet uit de voeten kunnen met snijbloemen en ­gekookte etensresten. "Toen kon ik weer opnieuw beginnen."

Sinds vorige week houdt de foodstylist en cateraar al haar afval apart. "Ik vond het een eye­opener dat veel verpakkingen ook weer uit verschillende materialen bestaan. Een zak voor brood is voor de helft van plastic. En als je het plastic eraf haalt, kom je erachter dat op het papier ook weer een laagje plastic zit."

Nederland zou meer moeten doen aan afvalscheiding, vindt Allaart. "Het zijn grondstoffen, die kunnen we recyclen." Dat Amsterdam binnen Nederland ver achterblijft als het gaat om recycling, daar hoort ze van op. "Dit is toch zo'n links bolwerk? Al die kiezers van GroenLinks en D66 zijn toch wel types die wel iets willen doen voor het milieu en bovengemiddeld welwillend zijn? Heel raar dat hier geen gft wordt opgehaald."

Met 27 procent van het huisvuil dat apart wordt ingezameld komt Amsterdam hooguit aan de helft van het landelijk gemiddelde. Als reden wordt vaak genoemd dat Amsterdammers krap behuisd zijn en daarom niet te porren zijn voor afvalscheiding. Maar dat is Allaart alleszins meegevallen. "Wat ik wel merk: we laten wat meer prulletjes op het aanrecht staan als we even niet weten waar het hoort."

Vooral dat was een zoektocht. Allerlei afval, van lipjes tot bier­dopjes en van blikjes tot deksels, wordt gesorteerd in tupperwareachtige bakjes. "Maar waar moet het dan heen? Die bakjes werden voller en voller en dat gaat het ook stinken natuurlijk. Zo'n experiment dwingt je ook om het goed uit te zoeken."

En dan blijkt dus dat snijbloemen vanwege eventuele gifresten niet in het wormenhotel mogen, net als gekookte en beschimmelde etensresten. "Toch denk ik denk dat we dit volhouden. Het is niet heel ingewikkeld."

In andere gemeenten wordt afvalscheiding gestimuleerd door de burgers alleen te laten betalen per vuilniszak met ongesorteerd restafval. Wie al het huisvuil tussen het restafval stopt, betaalt dan een hogere afvalstoffenheffing. Maar Allaart wil niet aan zo'n strafprikkel. "Persoonlijk geloof ik meer in positieve stimulering. Ik vind trouwens dat de gemeente meer kan doen om dit te stimuleren."

In De Pijp zijn relatief weinig bakken voor plastic, papier en glas, zo is haar opgevallen. En in het weekend zijn ze snel vol. Maar met even organiseren lukt het dus wel. "Per week houden we maar een halve zak restafval over."