Mark Rutte: de moraalridder die ook 'pleur op' roept

Met een paginagrote advertentie in alle dagbladen gericht aan 'alle Nederlanders' opende VVD-leider Rutte maandag de aanval op iedereen die zich 'niet normaal' gedraagt.

Wie Rutte hieronder schaart, wordt niet helemaal duidelijk: hij heeft het over mensen die afval op straat dumpen of zich asociaal gedragen in het verkeer, maar ook over 'mensen die naar ons land zijn gekomen' en 'onze vrijheid misbruiken om hier de boel te verstieren'.

Onder dat verstieren verstaat Rutte ook de mensen die 'gewone Nederlanders uitmaken voor racisten'. Opnieuw blijft onduidelijk of hij pas-gearriveerde asielzoekers bedoelt of Nederlanders met een immigranten­achtergrond die al decennia in Nederland wonen. Hoe dan ook: Rutte heeft liever dat zij het land verlaten als het ze hier niet bevalt. 'Doe normaal of ga weg.'

Identiteit
Volgens Rutte bepalen 'mensen die zich armzalig gedragen' in toenemende mate de stemming in ons land. Enig pathos is Rutte sowieso niet vreemd. 'Soms lijkt het wel alsof niemand meer normaal doet,' verzucht hij.

De oplossing voor het overeind houden van dit 'ontzettend gave land'? We moeten onze waarden 'actief verdedigen'. En meer concreet: op 15 maart op de VVD stemmen.

Want zo moet de advertentie vooral worden begrepen: het is verkiezingstijd en elke partij kiest positie op thema's die de campagne naar alle waarschijnlijkheid gaan beheersen.

Al vorige zomer voorspelde Jan Anthonie Bruijn, voorzitter van de commissie die het VVD-verkiezingsprogramma schreef, dat het bij de aankomende verkiezingen niet meer draait om economische onderwerpen, zoals in 2010 en in 2012, maar om het thema 'identiteit'. Is Nederland Nederland nog wel en welk land willen we zijn?

Ethisch reveil
Met zijn fatsoensoffensief begeeft Rutte zich op het terrein dat doorgaans niet aan liberalen toekomt. Dries van Agt (KVP, later CDA) muntte in de jaren zeventig de term 'ethisch reveil', PvdA'er Ad Melkert bond begin deze eeuw de strijd aan met de hufterigheid en Jan Peter Balkenende (CDA) won in 2006 de verkiezingen met de slogan 'fatsoen moet je doen'.

VVD'ers willen doorgaans niets weten van geheven vingertjes.
Vorige week verweet CDA-leider Sybrand Buma Rutte dat hij als premier nooit moreel leiderschap heeft getoond. "Rutte heeft gefaald in zijn belangrijkste taak als premier." Buma riep op tot een 'morele revolutie'.

PvdA-leider Lodewijk Asscher en SP-leider Emile Roemer definiëren 'fatsoen' voornamelijk langs sociaal-economische lijnen: fatsoenlijke contracten, fatsoenlijke arbeidsomstandigheden en fatsoenlijke zorg.

Tegenpolen
En PVV-leider Geert Wilders, de grootste in de peilingen, verpakt zijn identiteitspolitiek in xenofobie en een nostalgie naar het Nederland dat ooit was, maar klaarblijkelijk ergens verloren is gegaan. "We gaan Nederland terugveroveren," is een van zijn slogans.

Rutte probeert met zijn brief de thema's fatsoen en identiteit weg te kapen bij het CDA en bij links, maar wil ook de PVV de wind uit de zeilen nemen met zijn 'doe normaal of ga weg'.

Een strategie die niet zonder risico's is, ziet ook voormalig CDA-spindoctor en oud-staatssecretaris Jack de Vries.

"De VVD mikt op een tweestrijd met de PVV om wie de grootste wordt. Maar zo'n strijd werkt alleen als je twee tegenpolen hebt: Balkenende tegen Bos, of Rutte tegen Samsom. Rutte kan als premier met een verbindende boodschap het alternatief zijn voor de polarisatie van Wilders, maar als Rutte zich, zoals hij nu doet, presenteert als een Wilders light, zullen mensen liever voor het origineel kiezen."

Volgens De Vries gaat de VVD voor een 'catch all': een boodschap die zowel verbindend als ferm is. Enerzijds wil Rutte 'dat je met een pannetje soep naar de buren gaat als dat nodig is', anderzijds is daar de 'pleur op' tegen Turkse Nederlanders die zich misdragen. Rutte als good cop en als bad cop ineen. "Niet consistent," vind De Vries.

Subtiele verwijzing
'Het is normaal (...) dat je fatsoenlijk naar elkaar luistert, in plaats van elkaar te overschreeuwen als je het ergens niet mee eens bent,' schrijft Rutte in zijn advertentie.

De slogan 'Normaal. Doen.' staat naast het VVD-logo. Het is een subtiele verwijzing naar niet het meest fatsoenlijke moment in de parlementaire geschiedenis. "Doe eens normaal man," brieste Wilders in 2011 in de Tweede Kamer tegen Rutte. "Doe lekker zelf normaal," zei Rutte terug.

Lees het interview met Rutte: 'Normaal doen is de norm die we moeten uitdragen' [+]