Makkelijk geld is ramp voor arme Cambodjanen

De arme bevolking van Cambodja heeft weinig plezier van microkredieten. Vaak wordt de armoe er alleen maar groter van.

In Srah Pur, een door rijstvelden omringd dorp net buiten de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh, loopt gemeenschapsleidster Kheav Ley door de onverharde straten. Kinderen zijn er aan het voetballen. Een hond ligt te luieren in de schaduw. Enkele vrouwen zitten voor een houten huis te kletsen. “Iedereen hier zit in de schulden,” zegt Kheav. “De ene helft bij private schuldeisers, de andere bij verstrekkers van microkredieten.”

Deze dorpelingen zijn geen uitzondering. Een vorige week verschenen rapport van de Cambodjaanse mensenrechtenorganisaties Licadho en Sahmakum Teang Tnaut (STT) toont aan dat 2,38 miljoen Cambodjanen een microlening hebben uitstaan. Op een bevolking van 16 miljoen mensen is dat is een enorm aantal. Het gros van die leningen is in handen van microfinancieringsinstituten die zijn opgezet om arme mensen vooruit te helpen.

Grote schulden

In werkelijkheid duwen de leningen veel Cambodjanen dieper de armoede in. Volgens Licadho en STT lopen de totale schulden op tot zeker 8 miljard Amerikaanse dollar en bedraagt de gemiddelde schuld 3370 dollar, een bedrag waar een gemiddelde Cambodjaan ruim twee jaar voor moet werken.

Chan Sophal heeft een winkeltje in Srah Pur. Ze verkoopt onder meer dranken, snacks en eieren. Chan opende het winkeltje vijf jaar geleden en hoopte haar lening binnen een paar maanden af te betalen. Maar de zaken liepen nooit goed genoeg. “Ik leen nu al vijf jaar iedere zes weken 250 dollar bij een microfinancier,” vertelt Chan. “Ik betaal dan elke week 50 dollar terug en na zes weken leen ik opnieuw 250 dollar.”

Mondelinge uitleg

Op deze manier betaalt ze per zes weken 50 dollar rente over de verstrekte lening, wat neerkomt op een rente van ruim 173 procent per jaar. “Soms moet ik geld lenen van de buren om mijn schulden af te betalen, maar zonder lening moet ik mijn winkel sluiten.”

Het verkrijgen van een microkrediet is eenvoudig in Cambodja. Vertegenwoordigers van microfinanciers gaan het hele land door om leningen te verstrekken. De voorwaarden die eraan vastzitten, worden mondeling uitgelegd, en vaak krijgen de klanten geen kopie van de ­regels en voorwaarden. Veel Cambodjanen hebben bovendien geen toegang tot juridische hulp. Vaak weten ze niet waar ze terecht kunnen als er problemen zijn.

Omdat het voor veel Cambodjanen moeilijk is de schulden af te betalen, ontstaan er geregeld schrijnende situaties, aldus de Cambodjaanse mensenrechtenorganisaties. Boeren worden gedwongen hun land te verkopen, mensen ­raken hun huis kwijt en ouders zetten hun kinderen aan het werk. Soms leidt het zelfs tot slavernij. Zo werken duizenden Cambodjanen ­gedwongen in steenfabrieken om hun schulden af te betalen.

130 miljoen dollar

Zittend in haar winkeltje veegt Chan Sophal de tranen uit haar ogen. Ze vreest de dag dat ze niet langer aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. “Ze hebben tegen me gezegd dat als ik niet kan betalen, ze mijn huis en mijn land in beslag nemen. Dan heb ik helemaal niets meer.”

Om mensen als Chan tegemoet te komen heeft de Cambodjaanse overheid twee jaar geleden de rente over microleningen aan een maximum gebonden. Dat heeft weinig veranderd. Om het verlies aan rente-inkomsten op te vangen hebben veel microfinanciers de administratiekosten verhoogd. Zij varen er wel bij. Volgens Licadho en STT maakten Cambodja’s zeven grootste microfinancieringsinstituten in 2017 een gezamenlijke winst van 130 miljoen dollar.

Veel van die instituten zijn grotendeels in buitenlandse handen. Onder meer de door de Europese Unie opgezette Europese Investeringsbank en de International Finance Corporation, onderdeel van de Wereldbank, hebben aan­delen. Ook Nederland doet mee. Zo heeft ontwikkelingsbank FMO een aandeel van net geen 20 procent in Amret Microfinance Institution, bezit Triodos 6,25 procent van Acleda Bank en heeft Agora Microfinance aandelen in AMK Microfinance Institution, aldus de onder­zoekers.

Zichtbare gevolgen

En het zijn niet alleen microfinanciers die profiteren. Om hun schulden af te betalen sluiten veel Cambodjanen een tweede lening af bij private schuldeisers, vaak een welvarende buurman of buurvrouw. Bij die leningen loopt de rente soms nog hoger op.

In Srah Pur zijn de gevolgen duidelijk zichtbaar. Meerdere huizen zijn dichtgetimmerd, de bewoners zijn vertrokken. “Die mensen konden hun schulden niet langer afbetalen,” zegt Kheav Ley. “Ik weet niet of ze ooit nog zullen terug­keren.”