Lees terug: viermaal levenslang in Passage

Op de slotdag in het hoger beroep van het grote Amsterdamse liquidatieproces Passage kregen vier verdachten donderdag levenslang.

Eerder gaf de rechtbank drie van hen - Jesse R., Mohamed 'Moppie' R. en Siegfried S. - al levenslang voor betrokkenheid bij meerdere liquidaties. Vandaag kreeg ook Dino Soerel te horen dat hij de rest van zijn leven achter de tralies slijt.

Geen mededeling
Het Openbaar Ministerie (OM) liet weten zeer tevreden te zijn met de uitspraken van het hof. De advocaten Nico Meijering en Christian Flokstra van Dino Soerel deden, 'op uitdrukkelijk verzoek van onze cliënt', geen enkele mededeling. De kans dat meerdere verdachten in cassatie gaan bij de Hoge Raad is groot.

In het arrest heeft het gerechtshof duidelijk aangegeven dat ze het bewezen acht dat Soerel samen met Willem Holleeder de opdracht heeft gegeven voor de moorden op Kees Houtman en Thomas van der Bijl. Daarmee kan de uitspraak van vandaag nog een belangrijke rol spelen in Holleeders eigen proces.

Lees ook: De belangrijkste feiten over liquidatiezaak Passage

Heeft de uitspraak van vandaag gevolgen voor Willem Holleeder, die nog apart terecht zal staan?

Het gerechtshof heeft in het arrest van Dino Soerel duidelijk gesteld dat ze bewezen acht dat Soerel samen met Willem Holleeder de opdracht heeft gegeven voor de moorden op Kees Houtman en Thomas van der Bijl.

Vanzelfsprekend hoeft de rechtbank dat oordeel niet blind over te nemen, maar het zal een rol spelen in Holleeders eigen proces.

Het Openbaar Ministerie zal zeker niet nalaten het arrest in Passage in te brengen in Holleeders meervoudige moordzaak. Dat proces begint naar verwachting in januari 2018.

De kans is groot dat meerdere verdachten in cassatie zullen gaan bij de Hoge Raad. Die zal niet inhoudelijk over het dossier oordelen, maar slechts bezien of het proces volgens de wet juridisch juist is verlopen.

Zojuist kwamen Nico Meijering en Christian Flokstra, de advocaten van Dino Soerel, de rechtszaal uit. Meijering: "Op uitdrukkelijk verzoek van onze cliënt doen wij op dit moment geen enkele mededeling."

Het OM is zeer content met de uitspraken van het hof.

"Het hof heeft gekeken naar de wijze waarop de beide kroongetuigen in deze zaak zijn ingebracht en naar de betrouwbaarheid van de kroongetuigen," aldus persadvocaat-generaal Gerard Robben.

"Daarnaast heeft het zich uitgelaten over de vraag of een levenslange gevangenisstraf niet in strijd is met de criteria die het Europees Hof eerder heeft geformuleerd. In alle gevallen stemt de uiteindelijke beoordeling ons tot tevredenheid."

Hij vindt verder dat het hof "een zeer duidelijk signaal" heeft gegeven met de hoogte van de straffen en noemde Passage een uniek proces, met enorme impact.

"Het heeft van iedereen veel gevraagd. Maar in een zaak waarin het om zoveel mensenlevens gaat, halen we als OM het onderste uit de kan en alles uit de kast. De vraag wat het proces bij elkaar heeft gekost, heeft daarbij nooit een rol gespeeld."

Het hof legt viermaal levenslang op, óók aan de eerder door de rechtbank vrijgesproken Dino Soerel.

Alle straffen op een rij: Dino Soerel, Jesse R., 'Moppie' R. en Siegfried S.: levenslang.

Nan-Paul de B.: 13,5 jaar. Pinny S.: 13,5 jaar. Freek S.: vrijspraak. Sjaak B. (voor wapenbezit en-handel): 5,5 jaar.

Kroongetuige Peter la Serpe: 8 jaar. Kroongetuige Fred Ros: 14 jaar. Omdat Ros daarvan al meer dan twee derde in de cel heeft doorgebracht, is hij per direct vrij man.

Niet meer helder wat er vandaag precies op het spel staat in het Passageproces? Lees dan dit overzicht: De belangrijkste feiten over liquidatiezaak Passage

Het hof veroordeelt op Freek S. na alle verdachten in liquidatiezaak Passage. De meesten voor betrokkenheid bij liquidaties.

Dino Soerel gaf volgens het hof opdrachten voor de liquidaties van Kees Houtman en Thomas van der Bijl en leidde de criminele organisatie met moorden als oogmerk.

Jesse R. was volgens het hof betrokken bij alle vijf moordzaken, waarin zeven slachtoffers vielen. 'Moppie' R. was betrokken bij drie moordzaken in 1993 met vijf slachtoffers. Pinny S. gaf opdracht voor de liquidatie van Tonnie van Maurik in 1993. Nan-Paul de B. was één van de uitvoerders. Freek S. wordt vrijgesproken.

De beide kroongetuigen acht het hof betrouwbaar.

De dossiers over de moorden op Kees Houtman en Thomas van der Bijl neemt het hof samen.

Willem Holleeder had Houtman afgeperst en Van der Bijl mishandeld, achtten rechters eerder bewezen in Holleeders eerdere afpersingszaak. Holleeder zou tegen naasten hebben gezegd dat hij Houtman wilde laten vermoorden.

Van der Bijl werd er volgens getuigen door Holleeder van verdacht dat hij met de politie sprak en dat hij Holleeder wat wilde aandoen.

De beide kroongetuigen, Holleeders zus Astrid Holleeder en beschermde getuige Q5 zeggen dat Holleeder opdrachten gaf Houtman en Van der Bijl te vermoorden. Dino Soerel en de inmiddels geliquideerde Ali Akgün zouden de moordopdrachten hebben doorgegeven, zeggen de getuigen.

Die getuigen bevestigen elkaar, stelt het hof. Het dossier biedt 'voldoende objectieve steun' aan de verklaringen van Peter la Serpe. Het hof acht de verklaringen van de beide kroongetuigen over de moorden op Houtman en Van der Bijl betrouwbaar.

Jesse R. was volgens het hof degene die Houtman heeft doodgeschoten, gedekt door Peter la Serpe, die met een kalasjnikov 'dekkingsvuur' gaf. Het hof acht bewezen dat Soerel de moord op Houtman heeft beraamd en uitgelokt (samen met Holleeder).

Dino Soerel gaf volgens het hof ook opdracht voor de moord op Thomas van der Bijl.

Het hof ziet geen zwaarwegende aanwijzingen dat Ros heeft gelogen over een niet uitgevoerd moordplan plus de liquidatie van beroepscrimineel Cor van Hout en de botenhandelaar Robert ter Haak – die toevallig naast hem stond, in 2003.

Dat 'een criminele knecht' van Fred Ros zegt dat die opdracht gaf voor meer dan de door Ros toegegeven voorbereidingen van een liquidatie, vindt het hof onvoldoende om Ros als onbetrouwbaar te beschouwen.

De gegevens over met name Ros' telefoons leveren volgens het hof geen bewijs dat Soerel maar zeer oppervlakkig en incidenteel contact had met Ros, zoals Soerel en zijn advocaten stellen om de kroongetuige als leugenaar weg te zetten. Dat Ros in met name Diemen, Beverwijk en Rotterdam met Soerel sprak, ziet het hof ook door andere getuigenissen en gegevens bevestigd.

Het hof ziet 'onmiskenbaar aanwijzingen' dat Willem Holleeder en Dino Soerel ook nog contact hadden in de periode in de aanloop naar de moorden op Kees Houtman en Thomas van der Bijl. (Waar Soerel stelt dat hij toen al met Holleeder had gebroken.)

Dat de kroongetuigen Peter la Serpe en Fred Ros elkaar op sommige punten tegenspreken, vindt het hof onvoldoende aanleiding ze allebei als onbetrouwbaar weg te zetten. De verklaringen van de kroongetuigen over de belangrijkste zaken acht het hof betrouwbaar.

Het gerechtshof neemt ook de tweede kroongetuige Fred Ros serieus. Het hof verwerpt de stelling van Dino Soerels advocaten dat Ros zijn verklaringen heeft verzonnen en daarbij zijn eigen dossier in Passage gebruikte 'als kapstok om zijn leugens aan op te hangen'.

Mogelijk heeft Ros zijn dossier gebruikt om zijn eigen kennis aan te vullen met informatie, erkent het hof. Dat zegt volgens het hof nog niet dat Ros 'als een gewiekste kroongetuige opzettelijk leugenachtig heeft verklaard.

"Integendeel. Er is onmiskenbaar veel bewijs voorhanden voor contact tussen Ros en Soerel." Het beeld uit het uitvoerige onderzoek naar zijn verklaringen, 'sluit aan bij het beeld dat Ros heeft geschetst'.

Het hof oordeelt dat de resultaten van het nadere onderzoek naar de betrouwbaarheid van Ros aansluiten bij zijn biecht. Dat hij een beroepscrimineel is en eerder bij een levensdelict betrokken was, zoals de advocaten van Soerel hebben benadrukt, 'is ontoereikend voor diskwalificatie van zijn verklaringen'.

Het hof ziet 'geen grond voor het oordeel dat de verklaringen van kroongetuige Peter la Serpe vanwege onbetrouwbaarheid onbruikbaar zijn'.

Kroongetuige Peter la Serpe, naar eigen zeggen 'een crimineel die een deal wilde' en 'inzette op drie miljoen', vormde de rode draad in het proces Passage.

Het hof: "Never a dull moment." "Incidenten zijn er volop geweest."

Hij bouwde opzettelijk foutjes in in zijn aanvankelijke verklaringen, gebruikte de strafzaak als inzet van zijn ruzies met het Openbaar Ministerie over zijn bescherming.

In een in zijn cel gevonden manuscript voor een soort geromantiseerde autobiografie schetst hij een heel ander beeld dan in zijn reguliere verklaringen.

Toch neemt na de rechtbank ook het gerechtshof de kroongetuige zeer serieus. "Door het enorme aantal gedetailleerde verhoren kan het geen verbazing wekken dat in zijn verklaringen inconsistenties zitten."

Hij heeft gedurende meer dan tien jaar 'zeer veel informatie verstrekt'. Hij heeft zich soms duidelijk vergist, maar dat vindt het hof begrijpelijk. In de uitwerking van La Serpes verklaring zitten ook veel haperingen, maar 'enige relativering van die haperingen of inconsistenties' vindt het hof gepast.

Het hof begint aan de beoordeling van de 'anonieme bedreigde getuige' Q5. Het gaat om een medewerker van de Rotterdamse Baya Beach Club die zegt dat hij verdachten, onder wie Dino Soerel en Willem Holleeder, over liquidaties heeft horen spreken.

Hij (of zij) kan belangrijk zijn voor het bewijs tegen met name Dino Soerel. Omdat zijn of haar veiligheid boven die van de inhoud van de verklaring gaat, is zo'n verklaring wat gemankeerd en zijn vele vragen niet beantwoord.

Drie onderzoeksrechters die de getuige uitvoeriger spraken, achtten hem of haar betrouwbaar. Vanwege alle beperkingen bij het toetsen van de verklaring zal het hof 'behoedzaam' met de verklaring omspringen. het hof verwerpt het verzoek van advocaten de verklaringen terzijde te schuiven.

Jesse R. en Nan-Paul de B. hebben volgens het hof sportschoolhouder Tonnie van Maurik doodgeschoten in Duivendrecht. 'Moppie' R. was mogelijk niet aanwezig, maar heeft de moord voorbereid en was 'een cruciale tussenschakel'.

Prostituee Pinny S. heeft de moord uitgelokt. Freek S. wordt vrijgesproken omdat niet vaststaat dat hij een belangrijke rol heeft gespeeld en welke rol dan precies. Kroongetuige Peter la Serpe was zeker in de zaak van Freek S. 'niet zeker van zijn zaak'.

Jesse R. en 'Moppie' R. hebben in 2000 geprobeerd de crimineel Tony Vaz te vermoorden op het IJsbaanpad in Amsterdam-Zuid. Mohamed R. was de opdrachtgever en lokker van Vaz, Jesse R. had hem moeten doodschieten, als bijrijder achterop een motor. De liquidatie mislukte. Vaz werd in zijn buik geraakt, maar kon vluchten.

Het gerechtshof pauzeert tot even na twaalf uur.

Alles wijst er op dat Jesse R., Mohamed 'Moppie' R. en Siegfried S. opnieuw levenslang zullen krijgen van het gerechtshof.

Het hof stelt vast dat Jesse R. en 'Moppie' R. de moorden op de Joegoslaven Djordje Iliç en Samir Hadziselimovic hebben gepleegd samen met de aan ziekte overleden Raymond Verbaan.

Jesse R., Siegfried S., 'Moppie' R. en de inmiddels overleden Kenny Rampenburg zijn verantwoordelijk voor de handelaar in diamanten en drugs Henie Shamel.

Voor het eveneens doodschieten van Shamels vriendin Anne De Witte is alleen Siegfries S. hoofdverantwoordelijk, al was dat geen moord maar doodslag, omdat het tevoren niet bewijsbaar het plan was ook haar te vermoorden.

Het hof 'werpt een eerste blik' op de cruciale zaken omtrent de liquidaties van de handelaar in hasj en vastgoed Kees Houtman (2005) en de criminele kroegbaas Thomas van der Bijl (2006).

Zij maakten 'min of meer' deel uit van hetzelfde criminele milieu als de hoofdverdachten (én Willem Holleeder). De slachtoffers hadden problemen met Holleeder en zijn entourage. De kroongetuigen en verscheidene beschermde getuigen beschuldigen onder anderen Jesse R. en Dino Soerel van de moorden.

Het hof stelt vast dat de belangrijkste aangewezen verdachten onderling contacten hadden. Vele contacten van Jesse R. hadden ook contact met Dino Soerel. "Voor nu wijst het hof erop dat daarvoor ook uit andere hoek dan uit de mond van de getuigen aanwijzingen zijn."

Het hof gaat nu verder met de drie moordzaken met vijf slachtoffers die 'bijna een kwarteeuw geleden' zijn geliquideerd, in 1993.

"De kroongetuigen zijn alles behalve koorknapen," stelt het hof. Doordat praten in het criminele milieu een doodzonde is en de kroongetuigen 'een soms driedubbele criminele agenda' hebben, zijn de verklaringen onvolledig. Dat wil niet zeggen 'dat alle verklaringen in de prullenbak moeten worden gegooid'.

Dat de (kroon)getuigen zijn 'gegrild' en dat advocaten steeds probeerden de getuigen 'uit de rails te trekken', zoals een advocaat het noemde, maakt dat inconsequenties in hun verklaringen begrijpelijk zijn. Daaruit 'volgt niet dwingend' dat het kroonleugenaars zijn, stelt het hof.

Het hof 'ziet zich na de vele zittingen voor de lastige taak gesteld' de 'sterk gepolariseerde standpunten' te wegen. In de rechtszaal zijn vaak grote woorden gebruikt.

Dat het hof oordeelt dat de aanvankelijke weglating van La Serpes wetenschap over Willem Holleeder inmiddels voldoende door justitie is gecompenseerd, is nadelig voor Dino Soerel. De rechtbank had de belastende verklaringen van La Serpe vanwege de 'Holleeder-weglatingen' juist terzijde geschoven in zijn zaak. Hij werd mede daardoor vrijgesproken.

Voor het Openbaar Ministerie is het bewijs van 'moorden-op-bestelling' zeer lastig te vergaren, stelt het hof. Justitie is voor een belangrijk deel aangewezen op verklaringen van getuigen – vooral kroongetuigen en beschermde getuigen. Niet alle antwoorden van dergelijke getuigen zijn volledig controleerbaar gebleken, maar dat wil volgens het hof niet zeggen dat ze waardeloos zijn.

Het hof stelt 'behoedzaam' te zijn bij het gebruiken van de kroongetuigen (en andere beschermde getuigen).

Dat Jesse R. in Marokko onder deplorabele omstandigheden gedetineerd heeft gezeten na zijn arrestatie, was geen inbreuk op zijn rechten waarvoor het Nederlandse Openbaar Ministerie verantwoordelijk moet worden gehouden, vindt het hof.

Het hof vat het eerste gedeelte van de arresten samen: het Openbaar Ministerie heeft het recht op vervolging van de verdachten niet verspeeld. De zaak kan dus inhoudelijk worden beoordeeld.

Van 'verkapte verboden toezeggingen' aan kroongetuige Peter la Serpe, door hem bijvoorbeeld niet te vervolgen voor het voorbereiden van andere liquidaties dan de onderwereldmoorden die centraal staan in Passage, is volgens het hof geen sprake.

Dat justitie het Peter la Serpe in eerste instantie had toegestaan de rol van Willem Holleeder weg te laten uit zijn biecht, moet niet worden beschouwd als overtreding van het verbod op het belonen van kroongetuigen. Weliswaar is sprake van 'een verzuim' door justitie, maar die fout is volgens het gerechtshof hersteld.

Het hof oordeelt dat het Openbaar Ministerie de beide kroongetuigen Peter la Serpe en Fred Ros plus enkele beschermde getuigen mocht inzetten. Ook is geen sprake van een verboden 'extreem riante beloning'. Het Openbaar Ministerie hoefde volgens de wet de rechters niet gedetailleerd in te lichten over de regelingen over de getuigenbescherming.

Justitie heeft de getuigenverklaringen volgens het hof dus niet 'gekocht', zoals de raadslieden en verdachten vaak hebben gesteld. De inhoud van de verklaringen van de kroongetuigen en van andere beschermde getuigen is voldoende getoetst.

Het hof begint met bespreking van het verweer van de advocaten van 'huurmoordenaar' Jesse R. en de beweerde opdrachtgever voor liquidaties Dino Soerel, die willen dat de hele zaak van tafel wordt geveegd.

Door misstanden rond de inzet van de kroongetuigen is het Openbaar Ministerie volgens de raadslieden 'niet-ontvankelijk'. Zo zou het Openbaar Ministerie de cruciale getuigen op onwettige wijze hebben beloond.

Voorzitter Ruud Veldhuisen van het gerechtshof begint met een algemene beschouwing waarin hij memoreert dat verdachten Ali Akgün (geliquideerd) en Raymond Verbaan (ziekte) zijn overleden.

Ook stelt hij dat 'een tot overpeinzing stemmend' record is gebroken met het acht dagen durende pleidooi in de zaak van hoofdverdachte Dino Soerel en, sowieso, de extreme omvang van het proces – dat in totaal tien jaar sleepte.

Dat kwam vooral door de inzet van twee kroongetuigen en 'de bonte stoet getuigen' die nodig waren om hun betrouwbaarheid te toetsen.

Het gerechtshof is binnen, verdachten Dino Soerel, Mohamed 'Moppie' R. en Freek S. zitten klaar. Achterin de zaal zit ook de top van het Openbaar Ministerie, onder wie hoofdofficier van justitie in Amsterdam Theo Hofstee.

Zeven verdachten zijn afwezig.

Het voordragen van de sammenvatting van de arresten zal naar schatting van het hof drieënhalf uur duren, plus een pauze van een half uur.

De zwaarbeveiligde rechtszaal op Schiphol loopt vol. Nooit is het hoger beroep in Passage drukker bezocht dan vandaag. De rechtszaal is afgeladen met – behalve de procespartijen – journalisten, medewerkers van het Openbaar Ministerie en het gerechtshof.

- De zaak draait om vijf liquidatiezaken waarin zeven doden vielen. Vijf werden in 1993 vermoord, één in 2005 en één in 2006.

- Het Openbaar Ministerie heeft tegen vier verdachten opnieuw levenslang geëist. De rechtbank gaf drie van hen al levenslang voor betrokkenheid bij meerdere liquidaties: Jesse R. (zeven liquidaties en één mislukte poging); Mohamed 'Moppie' R. (vijf liquidaties) en Siegfried S. (twee liquidaties).

- Beweerd opdrachtgever Dino Soerel werd voor de liquidaties van Kees Houtman (2005) en Thomas van der Bijl (2006) vrijgesproken. Met name voor Soerel is het donderdag alles of niets: vrijspraak of levenslang. Cruciaal is het oordeel van het hof over kroongetuigen Peter la Serpe en Fred Ros.

- Het begon met twaalf verdachten, maar gaandeweg zijn Raymond Verbaan (ziekte) en Ali Akgün (geliquideerd) overleden. Een derde verdachte, beweerd wapenhandelaar Sjaak B, overleefde in 2015 maar nét een aanslag in Panama.

- De meeste verdachten zijn in 2006 en begin 2007 gearresteerd.

- De inhoudelijke behandeling door de rechtbank begon op 9 februari 2009. Het hoger beroep begon op 27 mei 2013.

- Peter la Serpe was de kroongetuige die de zaak aan het rollen bracht. In het hoger beroep kwam daar 'moordmakelaar' Fred Ros bij. Hij had van de rechtbank dertig jaar cel gekregen.

- Peter la Serpe had aanvankelijk vijftien geheime 'kluisverklaringen' afgelegd en werd in de voorfase meer dan twintig dagen achter gesloten deuren verhoord door de onderzoeksrechter. Bovendien verhoorde de politie hem nog twintig dagen.

- La Serpe is zo'n 35 zittingsdagen verhoord door de rechtbank en acht dagen door het gerechtshof. Fred Ros is acht dagen verhoord door het hof.

- De onderzoeksrechter verhoorde voor het proces bij de rechtbank 168 getuigen. In hoger beroep zijn 34 getuigen verhoord door de onderzoeksrechter en 99 op de zittingen.

- De rechtbank gebruikte 184 zittingsdagen in de voorfase en tot aan het requisitoir (het totale aantal kan het openbaar ministerie niet meer te achterhalen). Het gerechtshof gebruikte in totaal 212 zittingsdagen.

- Ook gedurende het hoger beroep heeft de politie nog veel onderzoek verricht, wat zeldzaam is.

- Bij de rechtbank klaagden vijf officieren van justitie de verdachten aan; in hoger beroep twee advocaten-generaal. De rechtbank telde vier rechters (één reserverechter), het hof telt drie raadsheren. Steeds waren er twee griffiers. Sommige hoofdverdachten hadden twee advocaten.

- Het dossier is met zeshonderd ordners ongekend van omvang. In het hoger beroep zijn 98 ordners toegevoegd.

- Ongeveer vijfhonderd telefoonlijnen zijn afgeluisterd. Dat leverde ongeveer 170.000 'tapgesprekken' op.

Lees nog verder: Dit moet je weten over het hoger beroep in liquidatiezaak Passage