Is straks heel Nederland rookvrij?

De eerste rookvrije straat in Nederland bestaat al: in de Beverwijkstraat in Amsterdam-Noord hangen sinds februari 'rookvrij-borden'. Huisarts David Koetsier - die ook de pont over het IJ peukvrij maakte - kreeg het voor elkaar.

Toch liggen de peuken links en rechts op straat. "Dat kun je positief en negatief uitleggen," zegt Koetsier. "Negatief: men houdt zich er niet aan. Positief: de mensen in de straat spreken rokers aan en die trappen meteen hun peuk uit."

Het toont het probleem van de eerste rookvrije straat van Nederland: het is geen verbod, maar een vriendelijk verzoek.

Aanspreken
Het antwoord op de vraag of het werkt, begint Koetsier met een secondenlange aarzeling. "Eeehhhh... De mensen herkennen onze borden vaak niet. Een blauw bord met een vink erdoor en het woord 'rookvrij'... Niet iedereen snapt dan dat je niet mag roken."

"En technisch gezien mag het ook nog wél. Er staat nog niets in de Algemene Plaatselijke Verordening, de APV. Een echt verbod en boetes zijn nog wel nodig. Maar veel mensen durven hier nu wel rokers aan te spreken. En dat is ook nodig."

Toch is de Beverwijkstraat een opstap naar wat onvermijdelijk gaat gebeuren: rookvrije buitengebieden in Nederland.

Wat begon met openbare gebouwen (1990), gevolgd door de werkplek (2004), uitdijde naar de horeca (2008) en nu doorgroeit naar speeltuinen, sportclubs en schoolpleinen, kan niet ophouden bij straten en pleinen. Ook Amsterdamse ziekenhuizen werken aan een plan om helemaal rookvrij te worden.

Persoonlijke vrijheid
In de stad Groningen moet de gemeenteraad volgende maand stemmen over het plan om via de APV roken ook buiten te kunnen verbieden, iets waar verslavingsarts Robert van de Graaf zich sterk voor heeft gemaakt. "In Groningen zijn we eigenlijk veel verder dan Rotterdam," zegt Van de Graaf.

Hij beseft terdege dat de vraag 'waar houdt dit op' zich opdringt bij het verbieden van roken op straat. "Je botst op een gegeven met de persoonlijke vrijheid van het individu. Je kunt niet zomaar overal roken verbieden. Er zullen rechtszaken komen. Dat is goed, die hebben we nodig om grenzen te bepalen."

"Wat mij betreft moet de APV gebruikt worden op plekken waar kwetsbare mensen zijn. Zoals ziekenhuizen en plekken met kinderen. Een totáál rookverbod is wat mij betreft niet nodig. En kan ook niet."

Advocatenkantoor Van Benthem en Keulen uit Utrecht zocht eind vorig jaar de juridische mogelijkheden uit om de roker van straat te verjagen. Via de APV is inderdaad een en ander mogelijk, maar daar zitten grenzen aan.

Amsterdam kreeg in 2011 zelfs een plaatselijk blowverbod niet voor elkaar omdat blowen op straat al was geregeld in de Opiumwet. Voor het 'gewone roken' kent Nederland sinds 1990 de Tabakswet.

Overlast
Omdat de Tabakswet niets zegt over roken in de buitenlucht biedt dat volgens Van Benthem & Keulen de mogelijkheid om een en ander in de APV op te nemen. Zeker waar roken tot overlast leidt.

En anders is er vanaf 2021 de nieuwe Omgevingswet, met als maatschappelijk doel 'het in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving'. Nog meer juridische wapens voor de anti-rooklobby.

Volgens Edward Ernst van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zijn enige tientallen gemeenten al bezig met de APV, maar is het nog nergens zover. Ook niet in gemeenten als Ureterp en Abcoude, die recent hardop riepen 'de eerste rookvrije gemeente van Nederland' te willen worden. "Maar het komt er aan," zegt Ernst, "het wordt spannend.''