Hogere opleiding? Dan meer betrokken bij het klimaat

Wat vinden scholieren van het ­klimaatprobleem?
"Landelijk gezien is er dezelfde manier van denken: jongeren zijn zich bewust van de klimaatproblemen en weten wat er moet gebeuren om het klimaat te sparen. Minder vliegen, minder vlees eten en minder spullen kopen, bijvoorbeeld."

"Uit mijn onderzoek blijkt echter dat hun kennis niet in verhouding staat tot hun gedrag: ze handelen er niet naar. Een leerling zei: 'Ik wil mezelf alles ontzeggen, nooit meer in de auto stappen en overal heen fietsen, maar vliegen neemt niemand me af.' Het toont aan dat kennis niet automatisch leidt tot gedragsverandering. Anders dan het heersende beeld heeft Nederland maar een klein groepje idealisten dat zich echt inzet voor het klimaat."

Hoe is zulk tegenstrijdig gedrag te verklaren?
"Het is menselijk gedrag. In de ­psychologie noemen ze dat een ­bias, een vooroordeel. Er zijn in deze twee denkfouten die een rol spelen wanneer gedrag niet aansluit bij een mening of een belang, zoals het klimaatprobleem. Een daarvan is de optimistische ­bias, waarbij mensen denken dat problemen geen negatieve uitwerkingen op hen zullen hebben. Het zal enkel een ander overkomen."

"En dan is er nog de zogenoemde delay discounting bias. Daarmee worden problemen die op een later moment pas effect hebben, als minder erg ervaren dan die op kortere termijn."

"Het effect van korter douchen of minder vlees eten is nu eenmaal niet direct merkbaar. Dat maakt het voor scholieren minder aantrekkelijk hun gedrag nu te ­veranderen."

U hebt onderzocht hoe Amsterdamse scholieren denken over het klimaatprobleem. Wat blijkt daaruit?
"Amsterdamse middelbare scholieren zonder migratieachtergrond zijn meer betrokken bij het milieu en klimaat dan jongeren met een migratieachtergrond. En leerlingen op het vwo zijn zich meer ­bewust van het klimaat dan hun schoolgenoten op de havo. Die op de havo zijn weer betrokkener dan de vmbo'ers."

Hoe verklaart u die verschillen?
"Daar zijn meerdere factoren mee gemoeid. Ouders spelen een grote rol. Hoger opgeleide ouders, van wie de kinderen vaker op het vwo of havo zitten, hebben het thuis veelvuldiger over het klimaat. Ook blijkt uit verschillende internationale onderzoeken dat mensen die minder vertrouwen hebben in overheids­instanties, minder milieu­bewust zijn. Dat zijn vaak de ­lager opgeleiden en mensen met migratie­achtergrond."

Wat zegt dit over de betrokkenheid van Amsterdamse scholieren?
"De belangrijkste conclusie is dat de betrokkenheid van Amsterdamse jongeren bij het klimaatprobleem net zo gesegregeerd is als de stad in maatschappelijk en ruimtelijk opzicht. De sociaal-economische verdeeldheid van de stad is terug te zien in het klimaatdenken van jongeren."

"Ik kan gerust zeggen dat de meest betrokken leerlingen afkomstig zijn uit de buurt van de grachtengordel. Maar nog steeds wil dat niet zeggen dat al deze leerlingen activistisch zijn. Dat is echt een vertekend beeld."

Lees ook: Zweeds klimaatmeisje: 'Ik laat me door niemand brainwashen' en Volg alles over de klimaatdemonstratie