Hoe verwerkt de stad straks 100.000 pakketten?

'Pakketjes aannemen hoort bij goed nabuurschap," vindt Sandra Maas (48, IT-projectmanager). "Maar op mijn vrije dagen heb ik soms de neiging de deur niet open te doen, want dan moet je daarna óók weer opendoen als ze het pakje komen ophalen. Of je moet het langs brengen, anders blijft het liggen."

De bezorgdiensten rijden af en aan op IJburg, en weten de deurbel van Maas goed te vinden. Zij verbaast zich over de onlogische bezorgtijden: "Waarom niet gewoon 's avonds, als iedereen thuis is? En waarom kun je niet altijd een bezorgtijd aangeven?"

Ook Nicky Stengewis (26, begeleider verstandelijk gehandicapten) uit Zaandam woont op de vaste route van de pakketbezorgers. "Toen ik anderhalf jaar geleden ziek thuis kwam te zitten kreeg ik zeker drie keer per dag pakketten van de buren aangeboden. Van die gigadozen die bijna niet door de deur kunnen. Die hebben ook weleens een week in de huiskamer gestaan. Ik heb een buurman met een autohobby; hele onderdelen liet hij bezorgen."

Toen het niet meer in de gang paste, heeft Stengewis er wat van gezegd, ook tegen de bezorgers. "UPS, DHL en PostNL bellen nu niet meer bij me aan met grote pakketten. Kleinere zijn oké, zolang het in de vensterbank past. En niet te vaak. Ik heb weleens voor de grap gezegd dat ik er geld voor kan vragen."

Honderdduizend pakketten
Walther Ploos van Amstel, lector city logistics aan de Hogeschool van Amsterdam, heeft zo een rekensommetje gemaakt. En de uitkomst is verontrustend: "Nu worden elke dag al veertigduizend pakketten in Amsterdam bezorgd. Over tien jaar is dat meer dan verdubbeld."

Ploos van Amstel ziet het gebeuren waar hij bijstaat. "De groei zit de laatste tijd vooral in levensmiddelenbezorgingen: maaltijdboxen, boodschappen en avondmaaltijden. Bovendien wonen door de vergrijzing over twee jaar 220.000 senioren in de stad. Van hen is een kwart minder mobiel. Die zullen hun medicijnen ook vaker online bestellen. Als de groei doorzet, gaan er over tien jaar honderdduizend pakketten per dag door de stad. Dat komt nog eens bovenop alle pakjes voor bedrijven."

Standaardvergoeding
Een schrikbeeld voor wie zich nu al groen en geel ergert aan de verkeersopstoppingen, veroorzaakt door de vele bestelbusjes. Een onhoudbare situatie voor de thuiswerkende of anderszins thuisblijvende Amsterdammer, die in zijn gang struikelt over de pakjes voor de buren.
Fietskoeriers en elektrische cargobikes dragen niet bij aan de drukte of milieuvervuiling, maar lossen dat probleem niet op. De bel zal blijven gaan.

Volgens Ploos van Amstel vormt de pakketbezorging een enorme belasting voor woonwijken. "Maar we hoeven niet bang te zijn dat onze kinderen straks niet meer kunnen buiten spelen door alle bestelbussen. Je zult zien dat de wal het schip zal keren. Als het helemaal uit de klauwen loopt, zal de overheid ingrijpen."

"Bijvoorbeeld door een verplichte standaardvergoeding in te stellen of aanbieders licenties te geven voor bezorging in bepaalde wijken." Een verbod op pakketbezorging ziet hij niet zitten. "Het is bovendien in de Postwet vastgelegd: het recht om spullen te laten bezorgen."

Postwet
De vraag is of de overheid wel moet ingrijpen: waarom kan de markt het niet oplossen? Het aantal start-ups met creatieve ideeën stijgt flink. Die kijken voorbij de bestaande oplossingen met pakketkluisjes of drones en zoeken de oplossing op buurtniveau, om zo de sociale samenhang te verbeteren.

Ploos van Amstel ziet een duidelijke trend: "In De Pijp is een onderzoek gedaan naar pakketbezorging. Daaruit bleek dat in een bepaalde straat 96 procent van de pakketjes overdag meteen kon worden bezorgd - doordat de socia­le cohesie in die straat zo hoog is. Als bezorger moet je steeds fijnmaziger omgaan met je ontvangers. Vroeger bedacht PostNL een oplossing voor heel Nederland, nu moet dat op straatniveau."

Zo'n buurtoplossing ziet Annemarie van Campen (31, projectmanager) wel voor zich: "Een soort postkantoortje op loopafstand waar je in je eigen tijd je pakketten kunt ophalen. Dat zou ook nog gezellig zijn." Die postkantoren waren er natuurlijk ooit, maar ze verdwenen, juist omdat het er veel minder druk werd. Mede doordat we juist meer online gingen regelen.

Zondagbezorging
Van Campen kan simpelweg niet zonder online winkels en richtte zelfs haar hele huis in met internetaankopen.

"Ik werk door het hele land, momenteel in Leeuwarden. Als ik 's avonds thuiskom in Oud-West, zijn de winkels dicht. In het weekend vind ik het veel te druk. Maar ik selecteer wel op leveranciers die op een bepaalde tijd kunnen leveren of die het naar zo'n ophaalpunt brengen. Soms betekent het dat ik verder moet kijken voor ik iets aanschaf. Maar het wordt steeds beter. De grote namen zijn er het meest flexibel mee."

Zo zijn een beperkt aantal webwinkels - via PostNL - inmiddels begonnen met de avond- en zondagbezorging van pakketten.

Dubbelgebruik
De nieuwste start-ups zoomen in op buurtniveau en hebben een duurzaam en sociaal component. Worden we van online kopen steeds 'asocialer' omdat we de straat niet meer opgaan, het pakket ophalen bij de buren betekent juist wel contact. Daaromheen worden diensten als Buurtmus, ­ViaTim en Confy opgebouwd.

Ploos van Amstel: "Dat zijn leuke initiatieven maar ze zitten nog niet in Amsterdam. De gemeente begint ook nu pas na te denken over hoe het in 2020-2030 moet met de bevoorrading van de stad."

De woordvoerder van Pieter Litjens, wethouder Mobiliteit, ziet dat er echt wat aan het veranderen is en vindt dat de stad daar nu op moet inspelen. Er wordt daarom hard gewerkt aan een 'actieplan logistiek en bezorging'.

Totaalverbod
"We bekijken of de grachten beter gebruikt kunnen worden, die zijn er immers ooit voor aangelegd. Ook experimenteren we met dubbelgebruik van laad- en losplaatsen. We willen naar meer bezorging op de fiets; dat scheelt enorm in ruimte en is ook sneller en efficiënter."

Een totaalverbod op bestelbusjes in de binnenstad is een brug te ver, zegt de woordvoerder. "Maatregelen moeten in het belang zijn van de hele stad. Winkels en horeca moeten nu eenmaal worden bevoorraad. Pakketten zouden misschien meer op centrale punten buiten de stad kunnen worden verzameld. We zijn ermee bezig, maar hebben ook marktpartijen nodig met vernieuwende oplossingen."

Nieuwe start-ups: geen frustratie, wel contact

ViaTim: buurtbewoners verzamelen en bezorgen

ViaTim werd geboren uit frustratie, zegt oprichter Michiel Nieuwkerk (31). "Ik was voor mijn werk altijd op reis. Als ik dan thuiskwam, was het
ophaalpunt dicht. Ik vertelde mijn plan aan mijn baas en die vond het zo goed dat ik een sabbatical kreeg om het op te zetten."

Zijn sabbatical is voorbij en het gaat goed met ViaTim. "We zijn begonnen in Bergen op Zoom, waar al tien punten zijn. We zijn nu druk bezig met werven van Viapunten in Rotterdam."

Een Viapunt is die buurman of buurvrouw die tóch altijd al alle pakjes aannam, maar dat nu doet tegen een kleine vergoeding. "De pakjes aannemende buurman is onze grootste concurrent, maar ook onze groeimarkt. We vragen aan de pakketbezorgers of die hun vaste afleveradresjes willen vragen om Viapunt te worden. En dat werkt."

De Viapunten bezorgen de pakketten desgewenst aan huis op een tijdstip dat goed uitkomt. Ook nemen ze verzendingen en retouren aan, en verpakken en labelen die. Dat scheelt de ontvanger veel gedoe, de straat een hoop dubbelgeparkeerde busjes en het milieu een hoop uitlaatgassen.

En dan is er nog het sociale component: "Je ziet dat veel ouderen, werklozen en immigranten Viapunt willen worden. Het is een manier om met anderen in contact te komen. Voor het werven van die doelgroep krijgen we van de gemeente Rotterdam hulp. We werken ook met Thuiszorg West-Brabant, die het een prima idee vindt om eenzame ouderen weer onder de mensen te brengen."

Buurtmus: van krantenwijk naar pakjeswijk

Mark Fontein (40) is mede-oprichter van de start-up Buurtmus, nu nog alleen in Haarlem actief. "Vroeger was een bestelbus heel handig; tussen de adressen door moest je steeds een heel stuk rijden. Maar nu worden er al zoveel pakketten in één buurt bezorgd, dat je dat anders moet
organiseren. Bovendien zijn die busjes gevaarlijk: mijn kinderen kunnen niet meer veilig buiten spelen."

De bezorgers van Buurtmus krijgen een fietskar. Tussen zeven en negen uur 's avonds gaan de Buurtmussen op stap om alle pakketjes bij de mensen te bezorgen. Die zijn gedurende de dag op een centraal punt afgeleverd. Te versturen pakjes kunnen ook door de Buurtmus worden opgehaald en ingepakt.

Fontein: "Een bijkomend voordeel van die avondlevering is dat de pakketjes ook later op de dag naar het verzamelpunt kunnen worden gebracht."

De gemeente Haarlem werkt mee aan Buurtmus omdat het een duurzame oplossing is voor het bestelbusjesprobleem. Maar Buurtmus wil ook een steentje bijdragen aan de participatiesamenleving.

Fontein: "Alles is tegenwoordig geautomatiseerd, maar onze bezorger kan een andere manier van contact teweegbrengen. Het kan bijvoorbeeld iemand van zestig zijn die rondgaat met de pakketten en ondertussen zijn hond uit laat. Dat is toch iets heel anders dan een gehaaste postbezorger."

Confy: je eigen bezorgnetwerkje in de buurt

De app van Confy is ook in Amsterdam te downloaden en medeoprichter Hans Willemse (53) is helemaal klaar voor een eerste netwerkje in de hoofdstad. "We zijn net twee maanden bezig met de pilot in Utrecht en we weten dat het platform goed werkt. Als in een bepaalde buurt de app veel wordt gedownload kunnen we redelijk snel opschalen."

Zo werkt de app van Confy: je kiest een aantal buren uit om samen een netwerk te vormen. Ben je niet thuis om een pakketje te ontvangen, dan krijgt iemand anders uit je netwerk het pakketje aangeboden. Zo komt je pakje altijd aan. En ook nog bij iemand die je vertrouwt.

De postbezorger hoeft niet onverrichter zake terug met een onbestelbaar pakje dat hij later nogmaals moet aanbieden. Dat scheelt weer ettelijke kilometers en een hoop tijd en gedoe voor alle partijen. De gemeente Utrecht werkt samen met Confy onder de noemer Green Deal.

Willemse: "Confy heeft helemaal niks nodig om dit te kunnen doen. Geen bakfiets, geen betaalde werknemers maar gewoon een burennetwerk." Zieltogende winkeliers in de buurt profiteren ook. "Die gaan in de netwerkjes zitten en nemen veel pakketjes aan. Daarmee krijgen ze weer loop in de winkel en ze geven de buurt iets terug."