Evgeniy Levchenko: 'Jullie openheid was een keiharde klap'

Bijna was hij gestopt met voetballen. Jarenlang sleet Evgeniy Levchenko zijn tijd op het voetbalveld van Vitesse zonder echt verder te komen. Hij was introvert, zat opgesloten in zichzelf, was te trots om aansluiting te zoeken. "Ik communiceerde niet," zegt hij nu. "Iedereen vond me een rare."

De taal had hij redelijk snel onder de knie, maar de open Nederlandse mentaliteit botste totaal met zijn eigen karakter en achtergrond. "Ik ben heel eenzaam geweest. Ik kon wel praten, maar deed het niet. En daardoor speelde ik ook niet goed. Voetballen is communiceren, elkaar aanvoelen en begrijpen."

Op een gegeven moment was hij zo ongelukkig dat hij bij wijze van spreken zijn vliegticket terug al wilde aanschaffen. En toen besloot hij: ik moet het anders doen. Ik moet Nederlandser worden. Ik moet naar buiten keren.

Vanaf dat moment viel alles op zijn plek. Hij werd aanvoerder van het tweede elftal, verlengstuk van de trainer, straalde steeds meer vertrouwen uit. "Leren communiceren heeft mij alles gebracht."

Nu in de Coffee Company op het Westerdok duidt niets op een 'hark', zoals hij zijn vroegere zelf omschrijft. Hij is uitgebreid aan het woord, is galant, staat erop de koffie te betalen. Hork noch hark is hij, Evgeniy Levchenko, zoon van een Russische vader en een Oekraïense moeder, oud-voetballer, tegenwoordig analist.

Hoe Oekraïens ben jij nog?
"Moeilijk te zeggen. Ik ga er een keer per maand naartoe om te werken. Als ik daar ben, voel ik me Oekraïens, maar dan wel met een duidelijk Nederlandse mentaliteit."

Wat is die Nederlandse mentaliteit dan?
"Ik houd van structuur in mijn leven. In Oekraïne heb je dat niet. Daar leef je nu, zonder na te denken over morgen. Als Oekraïners hun salaris krijgen, gaan ze meteen feesten en jagen alles er doorheen. Ik houd ook nog steeds van een drankje, maar ik realiseer me tegenwoordig goed wat de grenzen zijn."

"In Nederland stoppen we op tijd, want er moet morgen gewerkt worden. Wij hebben in Oekraïne het gezegde: het maakt niet uit hoeveel wodka je thuis hebt, je moet sowieso altijd nóg een keer naar de winkel om meer te halen."

En jij bent nu een brave Nederlander.
"Ik heb inderdaad geleerd gestructureerder te leven. Dat heeft me wel een paar jaren gekost. Toen ik hier kwam, was ik zeventien. Ik besloot: ik wil integreren, maar niet assimileren. Ik heb nooit een volledige Nederlander willen worden, maar ik wilde de mensen wel begrijpen. Dat is me gelukt. In mij leven drie personen: Oekraïens, Nederlands en Russisch. Ik kan bijvoorbeeld vrij hard en macho zijn, dat komt echt doordat ik half Russisch ben opgevoed."

Je hebt heel bewust gekozen de Nederlander in jezelf toe te laten. Leg me eens uit hoe dat ging.
"Toen ik naar Nederland kwam, was ik een extreem norse jongen. Ik ben snel de taal gaan leren; dat vind ik een must als je in een vreemd land woont. Maar ik had nooit zo met jou kunnen praten als we nu doen. Ik wilde, nee, ik kón geen emoties tonen. En toen belandde ik in een land waar alles is gebaseerd op communicatie."

We ouwehoeren wat af hier.
"Ja. Innovatie en communicatie, dat zijn de belangrijkste woorden die voor mij op Nederland van toepassing zijn. Door communicatie krijgen jullie veel nieuwe dingen voor elkaar. Toen ik hier kwam, ervoer ik dat wat minder positief. Sterker: wonen in een land waar mensen zo open zijn was een keiharde klap voor mij. Ik had mijn gesloten karakter niet mee, maar bovendien zijn wij Oekraïners het gewoon niet gewend."

"Toen ik voor het eerst naar Nederland vloog, was ik doodsbang voor de stewardessen. Die lachten namelijk allemaal vriendelijk. Ik dacht: wat moeten ze van mij? en heb me de hele vlucht achter mijn arm verscholen."

Waar was je bang voor?
"In Oekraïne kijken mensen meer de kat uit de boom, het wantrouwen is groot. De relaties zijn heel anders, waardoor je moeilijk vriendschappen opbouwt. Het gevolg is wel dat als je vrienden met iemand wordt, het ook voor het leven is."

"In Nederland ga je dan eens met die, dan eens met die een biertje drinken. Hier hoef je niet bang te zijn dat je zomaar wordt opgepakt, kun je mensen makkelijker vertrouwen." Vriendschappen in Oekraïne worden gevormd door moeilijkheden waar je samen doorheen gaat." (grijnst) "En er zijn nu eenmaal enorm veel moeilijkheden. Oekraïne is een heel beweeglijke samenleving; daar gebeurt voortdurend wat. Nederland is al gevormd."

Is Nederland niet gewoon saai?
"Het is maar wat je zoekt. Soms hoor je mensen klagen dat ze hier te veel belasting betalen. Dat snap ik, maar tegelijkertijd denk ik: je ziet wel resultaat. In Oekraïne betaal je minder belasting, maar zie je ook geen resultaat. Hier is alles ten minste geregeld."

In programma's als Ik Vertrek is het argument van emigrerende Nederlanders altijd: we zijn de regeltjes zat. Vervolgens beginnen ze een blootcamping in Bulgarije. Zijn ze lekker vrij.
(begint te blazen) "Ik zeg dan: tot ziens! Die mensen hebben geen benul van wat ze achterlaten. De kwaliteit van het leven is dusdanig hoog hier, dat je als je wilt, vrij gemakkelijk een leuk leven kunt leiden."

Je hebt een relatie met actrice Victoria Koblenko. In hoeverre is het toevallig dat je een vrouw hebt met dezelfde achtergrond?
"Volledig toevallig."

Echt? Zo veel mensen uit Oekraïne ken ik niet en jullie komen elkaar zomaar tegen?
"Nou ja, ik hoorde haar ooit op televisie en merkte dat ze zowel perfect Russisch als perfect Nederlands sprak. Wat een knappe prestatie, dacht ik toen. Uiteindelijk hebben we een relatie gekregen. Ach nee, misschien is dat wel helemaal niet toevallig."

Jullie hebben sinds dit jaar een zoontje. Krijgt hij in de opvoeding nog iets Oekraïens mee?
"Ik ga hem sowieso veel meer manieren leren dan ik hier zie. Hij moet als man worden opgevoed."

Als man?
"Als gentleman. Als iemand die weet zich te gedragen tegenover vrouwen. Echt, ik vind dat vrouwen en mannen absoluut gelijk zijn, maar ik wil mijn vrouw heel graag verwennen. Het zal wel een stom cultureel ding zijn, maar ik kan het nog steeds niet aanzien een vrouw te zien fietsen met een man achterop."

"Ik word daar he-le-maal gek van, het doet domweg pijn aan mijn ogen. Dan trapt zo'n vrouw in de regen met moeite een brug op, en die man zit op de bagagedrager te sms'en. Dat dóe je toch niet? En ja, oké, als een vrouw ergens per se wil betalen dan mag dat wel..."

Maar eigenlijk ook liever niet.
"Nee. Van die stelletjes in een restaurant die het heel gezellig hebben, maar aan het eind van de avond de rekening splitten. Dan is de hele romantiek weg. Misschien vind je me nu heel ouderwets, maar in dit opzicht blijf ik voor altijd Oekraïens-Russisch."

Wat is je grootste ongenoegen over Nederland?
"Ik erger me enorm aan mensen die continu blaffen, maar niets doen. Zeker door de opkomst van sociale media kunnen allerlei figuren ongestraft anderen zwartmaken of bedreigen. De bedreigingen van Sylvana Simons, de opgehangen pop van Kenneth Vermeer- dat zijn dingen die mij raken."

Ik speel nu advocaat van de duivel maar je zou kunnen zeggen: dat is ook een vorm van vrijheid van meningsuiting.
"Ja, maar dit gaat over een grens. Het is de extremiteit van vrijheid. Als je blaft, moet je beargumenteren waarom, vind ik. In Oekraïne noemen we mensen die alleen maar schreeuwen sofageneraals. Er zijn heel veel
sofageneraals in Nederland."

Je hield onlangs een Sportmonoloog, waarin je nadrukkelijk je dank uitspreekt aan Nederland, omdat je hier zo veel mogelijkheden hebt gekregen. Zijn wij Nederlanders dankbaar genoeg?
"Nee. Ik mag het misschien niet zeggen, maar Nederlanders zijn nogal verwend."

Dat mag je best zeggen, hoor.
"Op sommige heel bereisde mensen na kunnen Nederlanders hun leven moeilijk in perspectief zien. De vrijheid van meningsuiting, het feit dat je veel kunt zeggen zonder dat je de gevangenis in wordt gegooid, is echt bijzonder. Je mag je mening ventileren."

Durf jij dat tegenwoordig ook?
"Ja, en ik heb daar in mijn huidige werk heel veel aan. Ik durf als voetbalanalist in Oekraïne meer te zeggen dan Oekraïense collega's. De meeste analisten daar zijn heel voorzichtig, omdat ze bang zijn dat ze anders niet betaald worden. Dat is in Nederland ondenkbaar. Ik kan rustig iets raars roepen."

Hoe wordt in Oekraïne tegen jou aangekeken?
"Sommige mensen vinden mij heel leuk omdat ik Europese normen en waarden kom brengen. Anderen, vooral uit de oudere garde, hebben er moeite mee. Die vinden mij een mafkees die ze daar een lesje komt leren."

Is dat niet ook een beetje zo?
"Dat is niet een beetje zo, dat is absoluut zo. Het achterlijke vastgeroeste systeem mag van mij zo snel mogelijk in elkaar storten. In de Russische voetbalwereld zitten bijvoorbeeld allemaal vriendjes op belangrijke plekken, niet de mensen die het beste zijn voor de baan. Daar schop ik tegenaan. Heus, ik zie ook wel dat Nederland geen ideaal land is, maar het is hier wel beter."

In je Sportmonoloog noem je een hele reeks voetbalvriendjes uit Oekraïne met wie het niet goed is afgelopen. Wat zou er van jou terecht zijn gekomen als je daar was gebleven?
"Ik weet het niet precies. Vermoedelijk was ik gaan voetballen bij een fabriek en was ik daar uiteindelijk ook gaan werken. Maar weet je wat het is? Ik heb altijd geweten dat ik weg zou gaan."

"Ik wilde voetballen, ik wilde naar het buitenland, ik wilde een beter leven. Ik ben ongelofelijk blij dat dat ook gelukt is. En daarom zeg ik ook: ik ben Nederland dankbaar. Door Nederland ben ik professioneel en persoonlijk een beter mens geworden."