Een gouden middenweg voor een jarige stad

Sala en Monk zijn elf.

Ze zaten samen in de buik van hun moeder, maar lijken niet op elkaar.

"Ja, we zijn wel een tweeling, maar ík kom uit een eigen ei en Sala uit het hare," zegt Monk bijdehand als hem ­gevraagd wordt of ze een tweeling zijn.

Sala haalt haar schouders op bij dat soort vragen.

Of ze antwoordt met een lied omdat ze zo van zingen houdt.

De tweeling woont met hun moeder op het eilandje Pampus, net buiten Amsterdam.

Mama heet Kat en is wit.

Sala en Monk hebben een wild en vrij leven op het eiland en eten heel gezond. "Nooit vlees en geen chemische radicalen," zegt Monk. "En maar één keer per jaar een zakje drop," pruilt Sala.

Ze gaan niet naar school maar worden thuis geschoold door mama.

Elk weekend varen ze met hun moeder in een bootje naar IJburg, om boodschappen te doen en eens in het half jaar nemen ze tram 26 naar de stad.

Amsterdam-West
Op een dag kijkt Kat hen opgewonden aan: "Verrassing! Wij gaan morgen naar... Amsterdam-West!" Amsterdam-West, weet de tweeling kan maar één ding betekenen: ze gaan voor het eerst in hun leven hun vader zien. Want die heeft een café in Amsterdam-West.

Sala en Monk hebben hun vader in hun elfjarige leven nog nooit ontmoet.
Mama praat eigenlijk amper of nooit over hem.

Het enige wat oma verteld heeft, is dat hij een café heeft in West én dat hij een vel heeft dat blauwzwart is als een ­zomerse sterrenhemel en tanden zo wit als de maan.

Sala houdt van muziek en fantaseert dat haar vader Surinaams is zoals rapper Typhoon.

Monk is een boekenwurm met een grote interesse in aardrijkskunde, wetenschap en geschiedenis. Soms dagdroomt hij dat zijn vader Afrikaans is, zoals de strijder Shaka Zoeloe, waarover hij een Afrikaans geschiedenisboek heeft gelezen.

Maar Mama vragen waar hun vader nou eigenlijk écht vandaan komt, durven ze allebei niet.

De avond voor het vertrek drinkt mama een wijntje. Omdat ze dat eigenlijk nooit doet, is ze dan een beetje loslippig en aangeschoten. 'Tipsy' heet dat.

Passief agressief
"Bij jullie geboorte was ik heel kwaad op jullie vader. Hij kwam gewoon niet opdagen!" zegt mama. "Ik heet Kat, maar toen was ik woest en pissig én kattig tegelijk." Ze kijkt de tweeling schuldbewust aan. "Nou, toen heb ik zijn naam in twee stukken gebroken."

"Van de O maakte ik een A en achter de N plakte ik een K.," giechelt mama, "Best wel creatief."

"Best wel passief agressief," mompelt Monk.
"Wat is dat: passief agressief?" vraagt Sala.
Mama doet alsof ze het niet hoort.

"Als je iets doet wat aardig lijkt, terwijl je eigenlijk woest bent, En pissig en kattig," legt Monk zijn zusje uit. "Oh," zegt Sala, "ik begrijp het een beetje maar niet helemaal.

Heet papa dan Salamonk?" vraagt Sala.
"Nee, jullie vader heet Salomon. Zoals een koning."
"Dat wisten we al van oma," verklapt Monk.

"Salamonk lijkt meer op salami dan op Salomon," grapt Sala. "Of je worst lust?"
Mama lacht flauwtjes en kijkt uit het raam, naar de lichtjes van de grote stad.

De volgende middag in Amsterdam-West blijkt Salomons café Kunta Kinteh te heten.
"Kunta Kinteh was de bekendste slaaf ter wereld. Ik las een boek over hem, het heet Roots," vertelt Monk trots aan zijn moeder en zusje. Achter de bar staat een knappe blondine.

Wijste man van Amsterdam
"Hoi, ik ben Gretl," zegt de blondine met uitgestoken hand en een zangerig Duits accent.

"Zou dat zijn verkering zijn?" fluistert Sala in Monks hoor. Monk heeft geen idee en verkering vindt hij sowieso niet interessant.

"Je kinderen van het eiland zijn hier!" kirt Gretl uitgelaten in haar smartphone.
Kat heeft geen smartphone. Kat belt nooit mobiel.

"Salo, pardon, jullie vader dus, is onderweg hoor! Oooww wat een gezelligheid!" roept Gretl.

Sala en Monk weten nog niet zeker of ze het gezellig of eerder spannend vinden maar grijnzen beleefd terug.

Dan gaat de deur open en er komt een man met een ­koningsblauwe tulband binnen.

Monk veert vol verwachting op, maar Gretl smoort zijn verlangen: "Nee Monk, dat is Ayoub. Onze beste klant. Zijn achternaam is Mohammed en hij is bijna net zo wijs als de échte profeet."

"Jullie vader," zegt Ayoub, terwijl hij Kat en de kinderen de hand schudt, waarna hij met een gouden theepot en vier kleine glaasjes bij ze aan tafel aanschuift, "dat is écht de wijste man van Amsterdam. En hij is niet enkel wijs, maar ook nog hartstikke moedig."

Ruim van een vrachtschip
De kinderen kijken hem gretig aan. Ayoub vertelt graag meer. "Wisten jullie dat hij zich in Afrika verstopt heeft in het ruim van een vrachtschip en dat hij zo naar Nederland is gereisd?"

"Dat wisten we niet, nee," klinken de twee stemmen opgewonden in koor.

Sala en Monk glimmen van trots: hun vader is een held.

Dan gaat de deur weer open. De tweeling kijkt vol verwachting op.

Dit keer is het een witte man: die kan hun vader zéker niet zijn.

"Da's de burgemeester," fluistert Gretl. "Ook een vaste klant. Kopje koffie meneer de burgemeester?"

"Marokkaanse thee?" vraagt Ayoub. Hij schenkt zonder op hun antwoord te wachten vier glaasjes vol. "De kinderen mogen geen zwarte thee en geen suiker," pruttelt Kat.

"De kinderen zíjn zwart, net zoals Salomon en ik," grapt Ayoub. "Waarom mogen ze geen zwarte thee?" Kat knijpt haar ogen tot spleetjes. Een teken van irritatie, ­weten Sala en Monk. "Omdat groene thee gezonder is."

Gouden schakelketting
Precies op dat moment gaat de deur open en komt er een boomlange, prachtige zwarte man binnen. Zijn borst is behangen met een dikke gouden schakelketting met een gouden hanger van het woord 'VRIJ'. Maar dan in het ­Engels.

Hij loopt met gespreide armen op de tweeling af. "Eindelijk zie ik mijn jongens!" roept hij enthousiast uit terwijl hij Monk stevig in de schouders knijpt.

Sala, die vaker voor een jongetje wordt aangezien, kucht en zegt ietwat beledigd: "Ik ben gewoon een meisje, hoor." Salomon kijkt haar met stralende ogen aan en zegt: "Oh ja natuurlijk. En vooral het mooiste meisje dat ik ken." Dat is een schot in de roos.

Salomon omhelst mama Kat en zegt: "Onze dochter is nog mooier dan haar moeder."
Sala is verkocht. Monk kijkt nog even de kat uit de boom.

Sala legt haar kleine handjes op Salomons grote handen en kijkt hem diep in de ogen. "Je lijkt écht een beetje op Typhoon, papa."

Het is de eerste keer dat het woord 'papa' valt.

Er valt een stilte omdat niemand goed weet hoe hiermee om te gaan.

Groot compliment
"Nee, hij lijkt veel meer op Shaka Zoeloe," troeft Monk zijn zusje af. "En een heel klein beetje op Anton de Kom." Salomon lacht: "Anton de Kom ken ik niet, maar Shaka Zoeloe is een groot compliment." "Anton de Kom is een vrijheidsstrijder uit Suriname," vertelt Monk.

"Fijn, zo'n zoon van wie ik nog kan leren," zegt Salomon. Hij doet zijn ketting af en hangt hem om Monks nek. "Later als je groot bent, is ie voor jou."

Daar is Monk even stil van. "Krijg ik er ook ééntje dan?" vraagt Sala een beetje jaloers.

"Tuurlijk! Zo eentje? Of een damesmodel?"

"Nee precies zo één," zegt Sala. "Ik hou van jongensdingen."

Salomon slaat beide armen om zijn kinderen heen. Sala en Monk drukken zich tegen hem aan.

Prachtig gebouw
Salomon is blij. Sala is blij. Monk is blij. En zelfs mama Kat lijkt blij.
Papa Salomon loopt trots met Sala aan zijn ene en Monk aan de andere hand de Haarlemmerstraat door. Mama Kat slenterend glimlachend achter ze aan.
Halverwege de straat blijft Salomon staan voor een groot wit chic gebouw.

Salomon wijst naar het bordje op de gevel en spelt met een harde Hollandse 'ch' de naam van het gebouw: "West-Indisch Huis." Monk corrigeert hem en zegt: "West-Indisch eindigt gewoon op S hoor, Indisch met CH is slecht Nederlands."

Salomon lacht het weg. "Prachtig gebouw. En jullie moeder en ik zijn er een maand voor jullie geboren werden getrouwd." Hij knipoogt naar Kat en slaat een arm om haar heen. Sala loopt naar de gevel toe en laat dromerig haar vingers langs het deurkozijn glijden. "Later als ik groot ben wil ik ook hier trouwen."

Salomon loopt naar de gevel en leest hardop het gevelbordje: "In 1623 werd het pand gehuurd door de West-Indische Compagnie (W.I.C.) en tot 1647 gebruikt voor de vergaderingen van de Heren XIX, de bestuurders van de West-­Indische Compagnie. Zij bouwden een fort op Manhattan: dat werd de basis voor Nieuw-Amsterdam, het latere New York."

"New York! Wow!" zegt Sala. "Daar wonen Beyoncé en Jay Z."
"Die tekst is niet compleet!" schreeuwt Monk.

Heren Negentien
Alle spanning die de ontmoeting met vader Salomon ­teweegbracht komt los en Monk lijkt ziedend.

"Weet je wel wat de WIC deed? En wie de Heren Negentien waren? Weten jullie dat wel?"

Sala begint te neuriën zoals ze vaker doet bij vervelende situaties.

Monk pakt zijn iPad en zoekt op Wikikids naar 'De Heren Negentien'.

Sala leest met een gefronst voorhoofd hardop voor wat haar broertje aanwijst: "De Heren Negentien (XIX) waren de bazen van de WIC. XIX is Romeins voor 19 dus de 19 ­Heren. Zij waren degenen die besloten wanneer er weer een reis naar Afrika werd gepland en wanneer er slaven werden meegenomen naar Amerika. Het hoofdkantoor zat in Amsterdam in het West-Indisch Huis."

"Dat is hier dus," stamelt Monk. De tranen staan hem in de ogen. "Op zo'n plek wil je toch niet trouwen als je iets weet over je geschiedenis. Als een 'vrije' man?"

Hij trekt de gouden ketting over zijn hoofd heen en geeft 'm demonstratief terug aan zijn vader. Moeder Kat probeert in te grijpen. "Toen in die tijd wisten we dat niet hoor, van die Heren Negentien of de West-Indische Compagnie of de slavernij. Daar werd twaalf jaar geleden nooit over gesproken."

Geen lolletje meer aan
"Jij weer hoor!" snauwt Sala tegen Monk. "Jij moet altijd alles wat gezellig is verpesten. Altijd agressieve passie, jij. Ooh, ik wou dat je mijn broer niet was."

"Agressieve passie? Passief agressief! Leer eerst goed ­Nederlands spreken, dombo," schreeuwt Monk woedend terug. "Ik wou dat jij mijn zus niet was."

Monk loopt op hoge poten weg, maar Salomon houdt hem tegen door zijn sjaal als een lasso om hem heen te werpen. "Dit alles was zo'n slecht idee," roept mama Kat overstuur én in tranen.

"Stop!" bast de zware stem van Salomon. "Wat voor gezin zijn wij nou?" Hij kijkt de kinderen streng aan. "Daar is toch geen lolletje meer aan."

"Lol," zegt Monk betweterig. "Geen lol meer aan."

"Insha'Allah, lolletje of lol, wat dan ook," zegt Salomon. "Ik ga in ieder geval nu lopen en iedereen volgt MIJ."

Het komt in niemand op hem tegen te spreken: gedwee lopen ze achter hem aan.
In het speeltuintje achter het West-Indisch Huis zet Salomon het drietal op een bankje. Wijdbeens en met gekruiste armen spreekt hij ze toe: "Dat gebouw daar, is inderdaad een broedplek geweest voor een hoop ellende."

Sala en Monk bewegen hun hoofden bevestigend op en neer.

Oorsprong van rijkdom en geluk
"Tegelijkertijd is het ook de oorsprong van rijkdom en geluk: hier ligt de basis van Manhattan en het grote, rijke New York. En mensen, zowel witte als zwarte mensen leggen hier al jaren een eed van liefde af."

"Maar dat er besluiten werden genomen over de levens van Afrikaanse slaven, dat vertelt de gevelsteen niet," houdt Monk voet bij stuk.

"Wil je weer je gelijk halen?" pruilt Sala.

"De pijn hoeft niet verzwegen te worden Sala, de pijn mag ook benoemd."

Kat knijpt beide kinderen best stevig in de schouders. "Au!" roepen ze tezamen.
Salomon streelt hun schouders. "Ook mama en ik trouwden hier. In liefde."

Liefde transformeert
Hij kijkt zijn kinderen en zijn ex-vrouw één voor één doordringend aan: "Laten we niet vergeten dat liefde transformeert. Alle pijn en alle onbegrip verdwijnt door liefde. Altijd."

Nu begint Kat te snotteren als een dolfijn die verkouden is. De kinderen schrikken.
Salomon slaat zijn arm om haar heen en geeft haar een zakdoek.

"Idee!" roept Monk. "De burgemeester is toch jouw vaste klant, papa? Is het een idee om hem een brief te schrijven met de vraag of zowel de plussen als de minnen op het tekstbordje mogen?"

"Ja," zegt mama Kat, "zowel de lichte als de donkere kanten van de geschiedenis. Dat is een mooie middenweg." Sala springt op Salomons schoot.

Monk herhaalt zijn vaders woorden alsof hij ze zonet zélf heeft bedacht: "De pijn hoeft niet verzwegen te worden. De pijn mag, nee: MOET zelfs benoemd worden."

Monk en Salomon geven elkaar een high five.

Drie maanden later nodigt de burgemeester de tweeling en hun ouders uit om het nieuwe gevelbordje te onthullen. Aan het eind van zijn betoog richt hij zich tot Sala en Monk.

"Dank je Monk. En dank je Sala, voor jullie belangrijke brief. Zolang we in gesprek blijven met elkaar, komen we er samen écht wel uit."

Sala en Monk knikken blij en grijpen ieder hun vaders hand.