Drie Amsterdammers in kabinet-Rutte IV, Kaag definitief op Financiën

D66-leider Sigrid Kaag verkiest in Rutte IV de sleutelpost Financiën boven het Kamerlidmaatschap, bevestigt ze in een verklaring aan deze krant. Als vicepremier wil ze bovendien de ‘polarisatie’ tegengaan. Haar belofte van ‘nieuw leiderschap’ wil ze vormgeven in het kabinet, dus komende week meldt ze zich bij formateur Mark Rutte als beoogd minister van Financiën.

Vanuit die positie kan Kaag de inhoudelijke ambities van haar partij het best vormgeven, verwacht ze. “We hebben ambitieuze plannen voor de komende periode. Nederland staat voor grote keuzes en grote investeringen. In het onderwijs. In de klimaataanpak. In een sterk Europa. De rol van de minister van Financiën is cruciaal bij een verantwoorde uitvoering van deze plannen.”

Machtspartij

Kaag wordt behalve minister en politiek leider van D66 ook eerste vicepremier. In die functie werpt ze zich op als moreel aanvoerder in Rutte IV: “Mijn verantwoordelijkheid reikt ook verder als beoogd vicepremier. Dan denk ik met name aan het tegengaan van de polarisatie in politiek en in de samenleving.”

Kaag is de eerste vrouwelijke minister van Financiën, één die bovendien geen economische achtergrond heeft. De keuze voor het meest invloedrijke ministerie onderstreept de ontwikkeling van D66 als machtspartij in politiek Den Haag. Kaag sprak eerder de ambitie uit premier te willen worden.

Voor Wim Kok (PvdA) en Jelle Zijlstra (ARP) betekende hun ministerschap op Financiën een opstapje naar het Torentje. Anderen, zoals Wouter Bos (PvdA) en Wopke Hoekstra (CDA), wisten die missie niet te volbrengen. Het CDA heeft in de kabinetsformatie meermalen gepolst of Financiën in hun handen kon blijven. D66 had daar geen oren naar. Een betrokkene zei daarover: “Staat in de Grondwet geschreven dat het CDA Financiën moet doen?”

Hoekstra zou als tweede vicepremier nu azen op Buitenlandse Zaken, al wordt ook Sociale Zaken en Werkgelegenheid genoemd. Op dat laatste departement wordt Carola Schouten van de ChristenUnie minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. Zij is tevens de beoogd derde vicepremier. Haar huidige baan als minister van Landbouw wordt overgenomen door partijgenoot Henk Staghouwer, die nu nog gedeputeerde in Groningen is.

Klimaatdrammer

Bij de verdeling van de ministersposten valt op dat D66 zijn stempel drukt. De democraten leveren behalve Financiën ook de minister van Onderwijs in de persoon van Robbert Dijkgraaf, momenteel directeur van het prestigieuze Institute for Advanced Study in het Amerikaanse Princeton. Hij is tevens als universiteitshoogleraar in de theoretische natuurkunde verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Op Volksgezondheid komt Ernst Kuipers, de bestuursvoorzitter van het Rotterdamse Erasmus MC en voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg. Verder levert D66 Kajsa Ollongren als minister van Defensie, en de huidige burgemeester van Almere, Franc Weerwind, als minister voor Rechtsbescherming. De ministerspost voor Klimaat & Energie valt volgens ingewijden nummer twee en zelfverklaard 'klimaatdrammer’ Rob Jetten toe.

Opvallende vernieuwing is te zien bij de VVD. Rutte kreeg in 2017 nog veel kritiek omdat hij met Cora van Nieuwenhuizen slechts één vrouwelijke VVD-minister wist te leveren. Dat aantal wordt in zijn vierde kabinet vervijfvoudigd: huidig staatssecretaris en voormalig Amsterdams raadslid Dilan Yesilgöz wordt de nieuwe minister van Justitie en Veiligheid, senator Micky Adriaansen gaat Economische Zaken leiden en zorgbestuurder Conny Helder wordt de nieuwe minister voor Langdurige Zorg en Sport.

Daarnaast treedt VVD-partijvoorzitter Christianne van der Wal aan als minister voor Natuur en Stikstof en komt Europarlementariër Liesje Schreinemacher over uit Brussel om Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking voor haar rekening te nemen. Naast Rutte worden ook Mark Harbers (Infrastructuur) en Dennis Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs) minister namens de VVD.

Toeslagenaffaire

Welke bewindspersonen het CDA levert is nog goeddeels onbekend. Volgens onbevestigde berichten zou huidig coronaminister Hugo de Jonge aan een nieuwe klus mogen beginnen als minister voor Volkshuisvesting. De christendemocraten leveren op datzelfde departement ook de minister van Binnenlandse Zaken.

Het kabinet telt in totaal twintig ministers. Ook zijn er negen staatssecretarissen. Opvallende naam is die van Kamerlid Aukje de Vries: zij moet als staatssecretaris op Financiën de hersteloperatie van de toeslagenaffaire tot een goed einde brengen. D66'er Hans Vijlbrief gaat namens D66 de Groningse gasproblematiek aanpakken als staatssecretaris van Mijnbouw. Jongeling Maarten van Ooijen (31), nu wethouder in Utrecht, wordt voor de ChristenUnie staatssecretaris voor Jeugd en Preventie. Voormalig Amsterdams wethouder Eric van den Burg krijgt als VVD-staatssecretaris Asiel en Migratie onder zijn hoede.

Vanaf maandag maken alle beoogde bewindspersonen hun opwachting bij formateur Rutte. Op maandag 10 januari is de beëdiging door de koning gepland. De formatie heeft dan 298 dagen geduurd en is daarmee de langste in de Nederlandse geschiedenis.