Directeur Joodse middelbare school: 'Leerlingen vinden beveiliging fijn'

Uit de gymzaal klinkt housemuziek. Het is half drie 's ­middags op JSG Maimonides in Buitenveldert en blijkbaar is het feest. Het bomenfeest, verklaart de conciërge die ons binnenlaat - nog een aardige tour, vanwege de ­beveiliging. Jongens en meisjes snellen naar de zaal, waar een schoolgenootje plaatjes draait.

Het blijkt Toe Bisjvat te zijn, een Joods feest om het naderende einde van de winter te vieren en daarmee het ­begin van het fruitseizoen. Traditioneel gezien wordt dan fruit uit Israël gegegeten. Nu wordt vooral gedanst, tot 's ­middags vier uur.

"Het is hier normaal een heel rustige school hoor," haast directeur Iris Eshel zich te zeggen. Liever wijst ze op de uitstekende score in het middelbare scholenoverzicht van Elsevier van deze maand. De havo- en vwo-afdeling van de school behoren volgens die lijst tot de beste in het land, dankzij hoge examencijfers en weinig zittenblijvers.

Sinds anderhalf jaar staat Eshel aan het hoofd van de school met krap 140 leerlingen. Het is een van de kleinste middelbare scholen in de stad, alleen het Cheider, de orthodox-Joodse school voor basis- en voortgezet onderwijs een paar straten verderop, is kleiner.

Hiervoor was Eshel schoolleider bij de opleiding kunst en economie van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Eerder zat ze in de dancewereld: ze werkte voor festivals als Awakenings, Dance ­Valley en ­Beachbop, en daarvoor voor Mojo Concerts.

Van de dance naar het onderwijs. Hoe kwam dat zo?
"Toen ik klaar was met mijn studie aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam, ben ik daar een paar keer terug­gevraagd om les te geven - zo ben ik het ­onderwijs ingerold. Wat ook meespeelde, was dat ik zwanger was van mijn eerste dochter. Ik merkte dat mijn zwangerschap niet goed te combineren was met het organiseren van dance-events. Dan lag ik met mijn dikke buik backstage op een bankje, terwijl mijn baby wild schopte als reactie op de techno. Toen heb ik de ­mogelijkheid aangegrepen om meer in het onderwijs te gaan werken. Ik heb nog wel lang in de ­zomer op festivals als Awakenings gewerkt. Terwijl mijn onderwijscollega's dachten: eindelijk vakantie, stond ik weer op het veld tussen de feestende jongeren."

En nu het Maimonides, een middelbare school.
"Op het moment dat ik de overstap naar het voortgezet onderwijs wilde maken, kwam de vacature van het ­Maimonides voorbij; perfect getimed. Ik verbaasde me in het hbo over de grote verschillen tussen studenten en het gebrek aan zelfstandigheid. Op een bepaald moment dacht ik: volgens mij moet ik me vroeger met het ­onderwijs bemoeien. Nog vóór het hbo, dus op de middelbare school."

Op basis van dat idee gooide u het afgelopen jaar de brugklas om, zodat leerlingen zelfstandiger worden.
"We maken aan het begin van het jaar een meting van wat de leerlingen wel en niet zelfstandig kunnen, en hoe ze ­leren. Daar gaan we vanaf dit schooljaar al op de Joodse basisschool Rosj Pina, waar de meeste van onze leerlingen vandaan komen, mee beginnen. Dat gaat over dingen als: hoe deel ik mijn kluisje in, hoe pak ik huiswerk aan, hoe ziet de plattegrond van mijn school eruit? Ik geef zelf in de eerste weken in de brugklas een les projectmanagement. De leerlingen maken dan met zijn allen een tentoonstelling voor het Joods Historisch Museum, een plan waarbij ik soms zelfs denk: hoe krijgen we het voor ­elkaar? Maar het lukt altijd."

Amsterdamse achtstegroepers zitten midden in de schoolkeuze. Zijn jullie open dagen zo druk als die van ­andere scholen in Zuid?
"Zeker niet. We mogen best groeien, maar ik heb het ­bescheiden aantal van 165 leerlingen in mijn hoofd. Daardoor houden we ruimte en kunnen we de klassen klein houden. 75 tot 85 procent van alle leerlingen komt van de basisschool hiernaast: Rosj Pina. Verder is er een flinke groep expats uit Israël, die onze school kiest omdat we hier modern en klassiek Hebreeuws geven op alle ­niveaus. Overigens kan niet ieder kind naar deze school: je moet volgens de ­orthodoxe leer Joods zijn. Alleen kinderen met een Joodse moeder worden toegelaten."

Waarom is dat zo? Er zijn genoeg mensen met alleen een Joodse vader. Voor een kleine school lijkt het zonde om een groep die interesse zou hebben, uit te sluiten.
"Het staat zo in de statuten. We zijn ooit opgericht door een orthodoxe gemeenschap. Nu zijn we een modern-orthodoxe school. Dat betekent dat we ons aan Joodse ­tradities en wetten houden, maar wel op een moderne manier. Er zijn hier kinderen die thuis traditioneel Joods worden opgevoed, terwijl anderen seculier zijn, maar wel graag hun Joodse identiteit ontwikkelen. De school is koosjer, op de lerarenkamer na, zodat niet-Joodse leraren ook hun soepje kunnen opwarmen."

"We waren onlangs op schoolreis naar Israël. Daar zag je mooi de verschillen: waar de één een selfie maakt bij de Klaagmuur, staat een ander te bidden. En iedereen gaat goed met elkaar om."

Hebt u zelf op een Joodse school gezeten?
"Nee. Mijn ouders komen uit Israël en ik ben opgegroeid in Uithoorn en Amstelveen, dus het had goed gekund, maar ik ging naar een openbare school. Ik had wel een vriendje op het Maimonides. Ik was vaak jaloers dat hij op school in zo'n hechte gemeenschap zat."

Er zijn twee Joodse middelbare scholen in Amsterdam, terwijl het een kleine gemeenschap is. Zou het niet ­logischer zijn om samen te gaan?
"Er zijn mensen die dat roepen, maar wij zijn daar nog niet. Ik vind het ook een ander verhaal, 140 of 39 middelbareschoolleerlingen. Bovendien moet het Cheider nog hard aan de slag om zaken op orde te krijgen na het recente rapport van de ­Onderwijsinspectie. Plus, het is echt een andere school. Daar zijn bijvoorbeeld de jongens en meisjes gescheiden, bij ons krijgen ze samen les."

De school wordt stevig beveiligd. Hoe is dat voor de leerlingen en het personeel?
"Helaas is het nodig, maar de mensen op school vinden het juist prettig. Iedereen is het van jongs af aan gewend. Kinderen uit Israël weten niet beter, kinderen die naar de synagoge gaan kennen het daarvan. De beveiliging is ook een van de redenen waarom we een hoge ouderbijdrage moeten vragen. We betalen er deels het Joodse onderwijs van, en deels de beveiliging. Soms is het lastig, want we willen de school op de kaart zetten, maar we zijn ook ­beperkt door de veiligheidsmaatregelen."

Leerlingen kiezen met het Maimonides voor een kleine school binnen een gemeenschap die ze al kennen.
"Na het Maimonides is er geen Joodse hbo of universiteit in Nederland, dus er is later genoeg mogelijkheid om mensen van buiten te leren kennen. Bovendien zitten ze vaak op sportclubjes en andere verenigingen waar ze genoeg kinderen van buiten hun kring ontmoeten. Leerlingen kiezen ook voor onze school omdat ze hier helemaal zichzelf kunnen zijn, zonder dingen te hoeven verzwijgen of zich te verantwoorden over alles wat in Israël gebeurt - zaken waar Joodse kinderen op andere scholen eerder mee te maken kunnen krijgen."

"Vorig jaar was er een reünie ter ere van het negentig­jarig bestaan. Daar kwamen leerlingen van jaargangen tot wel 1938. Er waren oud-leerlingen die speciaal overvlogen, vanuit de hele wereld. Er is een Facebookgroep met meer dan duizend actieve leden. Andere alumni lieten het juist aan zich voorbijgaan, omdat ze elkaar toch nog tweewekelijks zien. Je maakt hier vrienden voor het leven en bouwt een internationaal netwerk op."