Plus
Denkproces Marx wordt zichtbaar in bijzonder exemplaar Das Kapital
Precies 150 jaar geleden kwam Das Kapital van de drukker. En Amsterdam heeft een bijzonder exemplaar, met aantekeningen van Karl Marx zelf. Alleen kan bijna niemand zijn hanenpoten lezen.
Amsterdam heeft een uniek exemplaar van de eerste druk van Das Kapital in bezit, inclusief aantekeningen van Marx zelf. Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) is schathouder van het eerste deel van Marx' opus dat op 14 september 1867 verscheen.
Bijzonder aan dit exemplaar zijn de in de kantlijn aangebrachte handgeschreven aantekeningen en correcties van de geleerde zelf. "De inkt van de eerste druk was nog niet droog of Marx begon alweer in het werk zelf met een volgende, verbeterde versie," zegt Pepijn Brandon, die als senior researcher is verbonden aan het instituut.
Gesmokkeld in behangpapier
Hoe het exemplaar vol krabbels in Amsterdam is beland, laat zich vertellen als een spannend jongensboek. Friedrich Engels liet Marx' papieren bij zijn dood in 1895 na aan de Sozialdemokratische Partei Deutschlands.
Toen in de jaren dertig van de vorige eeuw Hitler aan de macht kwam, werd de partij verboden. Marx' nalatenschap werd in rollen behangpapier verstopt en in allerijl Duitsland uit gesmokkeld. Omdat de partij in geldnood verkeerde, werden de papieren, eenmaal veilig in Kopenhagen, te koop aangeboden.
Het IISG was direct geïnteresseerd, maar leek het in eerste instantie af te leggen tegen het Instituut voor Marxisme-Leninisme uit Moskou. Toen de Russische delegatie om onduidelijke redenen op het laatste moment werd teruggefloten, legde het Amsterdamse instituut 72.000 gulden neer voor de documenten. "Een gouden vangst," aldus Brandon.
"Juist de aantekeningen van Marx maken dit specifieke boek zo interessant," legt de historicus uit. "Ze geven inzage in hoe een wereldberoemde sociaal criticus als Marx dacht. De notities tonen zijn denkproces."
Niet dat de gemiddelde bezoeker daar veel aan heeft: Marx' handschrift is zo slecht en onleesbaar dat maar een handjevol mensen wereldwijd zijn krabbels kunnen ontcijferen. Brandon: "Ik hoor daar helaas niet bij."
Taai maar fascinerend
Maar dat Das Kapital - waarmee Karl Marx de dynamiek van de kapitalistische economie probeerde te verklaren - anderhalve eeuw na dato nog steeds belangrijk is, staat voor Brandon als een paal boven water. "Het is een taai boek, maar ook enorm fascinerend. Het is ook vandaag de dag interessant om te lezen."
Wellicht kan de digitalisering van het boek nog iets anders rechtzetten. De afgelopen weken werd de term 'cultuurmarxisme' geregeld genoemd, op een heel verkeerde manier, vindt Brandon.
"Das Kapital kan de wankele definitie van rechtse complotdenkers zeker ontkrachten. Deze vage notie van cultuurmarxisme heeft niets te maken met waar Marx over schrijft."
Kapitalisme
In Das Kapital, waarvan het eerste deel in 1867 verscheen, analyseerde de Duitse filosoof Karl Marx de wetten van het kapitalisme en de gevolgen daarvan voor de arbeider. Het had als ondertitel 'Het productieproces van het kapitaal'.
Het tweede en derde deel van Das Kapital verschenen na de dood van Marx in 1883. Friedrich Engels stelde de delen samen uit de nagelaten geschriften van zijn vriend.
