De introvert wordt langzaam meer gewaardeerd

­Alle mensen in dit verhaal willen van ­tevoren de interviewvragen zien. Onvoorbereid een gesprek voeren vinden ze niet fijn, en al helemaal niet via de telefoon.

Ook niet prettig: praten over koetjes en kalfjes, jezelf en plein public verkopen, groepsactiviteiten, al pratende tot ideeën komen en meerdere dingen tegelijk doen.

Alle mensen in dit verhaal zijn introvert. Wat een saaie stille, wordt vast weleens over ze gedacht. Maar je kunt ze ook zien als het rustige type dat graag nadenkt voordat hij antwoord geeft.

Biologisch bepaald
De introvert is bedachtzaam, houdt van luisteren, krijgt energie van op zichzelf zijn en focust zich graag op zijn eigen gedachten. Daartegenover staat de extravert, die zijn ingevingen juist al pratende krijgt. Hij wordt vaak gezien als een sociaal dier, gefocust op de buitenwereld, op mensen, dingen doen en ­risico's nemen. Deze persoon is actiegericht, assertief, beweegt zich graag in groepen en krijgt energie van het onder de mensen zijn.

Een derde van de wereld is ­introvert, zegt emeritus hoogleraar persoonlijkheidspsychologie Boele de Raad. De scheiding extravert-introvert is volgens hem biologisch bepaald: "Extraverten hebben in hun hoofd weinig prikkels en zoeken deze actief op via andere mensen. Introverten hebben deze prikkels van zichzelf al genoeg, dus zij worden eerder gestoord door te veel sociale contacten."

Een extravert karakter wordt in de westerse wereld gretig toegejuicht: de ideale mens van nu is spontaan, assertief, daadkrachtig, aanwezig, weet zichzelf goed te verkopen en lijkt daardoor socialer, gezelliger en enthousiaster dan een meer in zichzelf gekeerd persoon.

Reflectie en voorzichtig handelen
Toch lijkt het erop dat de introvert langzaam meer wordt gewaardeerd, stelt De Raad. En wel dankzij de economische crisis. "We zijn geschrokken van agressief risico nemend en ad rem gedrag van bankiers. Het is dus begrijpelijk dat steeds meer mensen willen dat er meer aandacht is voor reflectie en voorzichtig handelen."

Maar de hoogleraar benadrukt ook: extraversie is nog steeds de norm. Interessant, want die focus verschuift geregeld. Tot de jaren vijftig werd een extravert persoon juist gezien als het toppunt van oppervlakkigheid. De Raad: "Introverten waren bedachtzaam en betrouwbaar, terwijl die extraverten maar wat riepen."

Vanaf de jaren zestig kenterde die waardering. Allereerst door de introductie van de televisie in de huiskamer. "Op de beeldbuis zie je een en al extraversie: aandacht trekken, dominant gedrag en jezelf verkopen is mooi en goed. Introvert gedrag zie je zelden, behalve in de vorm van het sulletje."

Lekker meedoen
Ook opvoeding neigt naar het extraverte ideaal. Een herkenbaar voorbeeld: ouders vinden het niet fijn als hun kind steeds in een hoek een boekje leest. Nee, kinderen moeten 'lekker meedoen' met de rest. "Voor introverte kinderen is dit niet altijd eenvoudig, want het blijft een extraverte rol die je speelt," zegt De Raad.

Herkenbaar, vindt journalist Britte Kramer (30), die zichzelf als introvert bestempelt. Ze woonde als kind naast het strand en met mooi weer moest ze daar dan ook spelen. "Nééé, dacht ik dan. Ik wilde tien keer liever in mijn eentje met de Barbies spelen of een boek lezen, en absoluut niet op zo'n herriestrand zijn met al die kinderen. Tegelijkertijd schaamde ik me voor die gedachte, want dat was natuurlijk niet cool."

Noem Kramer vooral niet verlegen, ze denkt zelfs dat mensen haar als 'extravert' typeren. "Bij goede vrienden kan ik heel veel praten en ad rem zijn." In het weekend gaat ze graag uit, bijvoorbeeld naar de Chicago Social Club, en dan zie je haar eerder in de rookruimte dan op de dansvloer.

Doodeng
"Ik word gelukkig van connecten met mensen. Het hoeft dan echt niet over zware onderwerpen te gaan, ik wil het gevoel hebben dat we elkaar snappen. Dat smalltalkgebeuren begrijp ik niet." Een introvert leven is leuk, vindt ze. Voor haar werk doet ze veel interviews. Doodeng, zou je denken. En ja, haar eerste interview vond ze 'vre-se-lijk,' maar achteraf bleek: zij kreeg juíst veel informatie uit die Britse ­rocker omdat er voldoende rust, ruimte en stiltes waren.

'Britte is bescheiden, dat siert haar,' schreef de stagebegeleider op haar ­beoordelingsformulier. Toch heeft het ook nadelen: deze kerst­vakantie bivakkeerde ze met een groep vrienden in een huis op Aruba. Het was haar meest fantastische vakantie ooit, maar na een paar dagen kreeg ze opeens tranen in haar ogen.

"Ik voelde me verloren en gefrustreerd, want ik snapte niet waarom. Toen het tijdens die vakantie nog een paar keer voorkwam, vooral in situaties met extraverte types die ik minder goed ken, drong het door: ik had af en toe tijd alleen nodig, om al die drukte te verwerken."

Effe nadenken
Torsten Faruhn (36) liep ook weg tijdens zijn vakantie. Hij zat met zijn vrouw en een bevriend stel in Oostenrijk en werd opeens duizelig. "Láát me even, dacht ik alleen maar. Ik werd prikkelbaar, want er werd constant aandacht van me gevraagd." Dat komt vast door die drukke periode op werk, was zijn verklaring toen, maar nu weet hij: als ik me niet af en toe kan afsluiten voor de buitenwereld, voel ik me niet lekker.

Faruhn is leidinggevende bij een uitgeverij voor huis-aan-huiskranten. Op zijn werk denkt hij geregeld: jongens, denk nou effe na voordat je praat. "Ik bereid mezelf altijd goed voor, dan pas presenteer ik mijn idee. Mijn collega's beginnen meteen te praten en stellen elke vijf minuten hun mening bij. Hun denkproces lijkt een soort pingpongspel, wat voor mij heel onnatuurlijk aanvoelt."

Twee jaar geleden vroeg Faruhn via zijn werk een coachingstraject aan. "Ik kon alleen maar luisteren tijdens vergaderingen. Achteraf dacht ik: je hebt wéér niks gezegd. Terwijl er daarna allemaal dingen in me opkwamen die ik had willen zeggen. Ben ik dan zo dom? Reageer ik nou zo traag? Het irriteerde me. Ook liepen vergaderingen voor mij heel ongestructureerd. Opletten en mezelf dwingen mee te doen kostte veel energie."

Drukke kantoortuin
Een persoonlijkheidstest wees uit dat hij in het hokje 'introvert' zit. Onmiddellijk ging hij googelen en belandde zo bij Marloes Bouwmeester, zelf ook introvert, die het ­coaching- en trainingsbureau De Succesvolle ­Introvert heeft opgericht. Bouwmeester: "Deze professionals worden vaak over het hoofd gezien, omdat ze minder aan het woord zijn. Ook moeten ze werken op een manier die niet bij ze past, zoals in een drukke kantoortuin."

Ook zij ziet meer waardering ontstaan voor de introvert. In haar klantenkring was het bijvoorbeeld gebruikelijk de factuur te anonimiseren. "Bankdirecteuren zeiden: 'Fijn dat je ons coacht, maar ik wil niet dat mijn bedrijf weet dat ik dit doe.' Sinds een jaar vraagt niemand daar meer specifiek om."

Bouwmeester: "Uit onderzoek naar leiderschap blijkt steeds vaker dat introverten goede leiders zijn. Vooral als ze een team hebben van zelfstandige professionals met veel expertise." Ook ziet ze steeds meer rolmodellen ontstaan: Bill Gates, Barack Obama, Mark Zuckerberg en J.K. Rowling worden allemaal als introvert bestempeld.

Sparringsrelatie
Ook Faruhn heeft meer zelfvertrouwen gekregen: "Als ik iets zeg, weet mijn team: daar is over nagedacht. Ik voer geen ad-hoc-, maar een bedacht beleid. Ook de extraverte teamleden reageren daar positief op. Ik geef ze structuur en houvast waar ze baat bij hebben."

Daarnaast heeft hij 'een leuke sparringsrelatie' opgebouwd met een extraverte manager. "Ik laat hem praten en vat vervolgens samen wat hij zegt, of teken zijn gedachten uit op een whiteboard. Ik speel zo een actieve rol in zijn denkproces."

Alle vragen van dit interview heeft ­Torsten Faruhn trouwens van tevoren beantwoord in een Worddocument, dat nu ­geopend voor zijn neus staat. "Negentig procent van wat ik je net heb verteld, stond al op dit scherm. Maar tien procent schoot me nog te binnen tijdens het praten; heb ik toch een kleine extraverte kant."

"Zeggen dat je compleet introvert of extravert bent, is te simplistisch," zegt hoog­leraar De Raad. De scheiding tussen deze persoonskenmerken moet je volgens hem niet zien als twee kanten van een munt, maar als de uitersten van een schaal. Mensen kunnen dus sterk introvert of extravert zijn, maar daar ook juist precies tussenin zitten: dat heet ambivert.

De Raad: "Hoe je je op die schaal begeeft, hangt af van je genen en je behoefte aan prikkels, maar ook een beetje van de omstandigheden. Kinderen die vroeger vaak mee moesten spelen, hebben geleerd om te gaan met extraverte situaties. En als je voor je werk vaak voor een groep moet optreden, gaat dat je uiteindelijk makkelijker af en voel je je daar steeds comfortabeler bij."

Coming-out
Jannette Meijer (58) geeft Franse les op een middelbare school. "Als introvert kun je een heel goede docent zijn. Ik heb mezelf alleen aangeleerd hoe ik de regie kan nemen, want dat is voor mij niet zo natuurlijk." Ook coacht ze graag collega's: "Ik zet ze aan het denken door veel te luisteren en vragen te stellen. Het is mijn kracht dat ik mijn visie niet opdring, dat je mag zijn wie je bent. Ik ben zó benieuwd naar iemands innerlijke wereld."

Tien jaar geleden onderging ze een talentenonderzoek. "Dat voelde bijna als een ­coming-out, zo van: ik ben nu eenmaal introvert en hoef mezelf niet te forceren mee te gaan in extraverte situaties." Dus als ze zich nu niet goed voelt tijdens een drukke receptie, moet dat gewoon kunnen. En dat ze ­weleens een week in haar eentje kampeert, is ook niet raar. Als kind werd Meijer thuis 'de stille' ­genoemd. Haar ouders hadden een drogisterij en zij moest elk weekend de klanten begroeten. Dat voelde onnatuurlijk, dus leerde ze het zichzelf aan.

Ook op school doet ze zich soms extraverter voor, bijvoorbeeld tijdens oudergesprekken. "Ik wil dat hartelijke daar echt laten zien. Da­n pas ik bijvoorbeeld meer expressie toe in mijn gezicht." Aan het eind van zo'n avond is ze vaak erg moe.

"Dat is natuurlijk veeleisend voor een introvert," zegt De Raad. "Op mensen afstappen is voor hen een opgave en dat vergt energie, daar kun je je aan ergeren. Maar omdat de omgeving vraagt om extravert gedrag, moeten introverten zich vaker aanpassen. En als je je heel vaak aanpast, trekt dat gedrag er vanzelf in en wordt het een tweede natuur. Dan heb je soms niet meer in de gaten dat je een rol speelt."

Urenlang alleen
Cabaretier Dolf Jansen (52) vindt dat hij op het podium niet per se een rol speelt. Uit een persoonlijkheidstest van De Raad bleek dat hij hoog scoort op introversie. "Als ik niet moet performen, vind ik het heerlijk niet het hoogste woord te hebben. Ik haal veel rust en geluk uit met niemand hoeven praten. Het liefst ben ik urenlang alleen."

Na een voorstelling tref je hem dan ook niet in het theatercafé. "Na afloop heb ik geen enkele behoefte het publiek te treffen en de gevatte jongen uit te hangen. Ik draai liever muziek in de auto op weg naar huis. Als ik dan laat thuiskom, slapen mijn vrouw en kinderen al en heb ik een uurtje écht met niemand iets te maken." Wat hij bijna dagelijks doet: boeken lezen en hardlopen. Als kind hield hij al niet van 'dingen die je samen moet doen'.

"Ik kon heel goed alleen op mijn kamer zijn en het leuk hebben met mezelf. Ook ontliep en ­ontloop ik situaties waarin ik geacht word het langdurig met grote groepen mensen over niks te hebben. Ik ben daar nog altijd heel slecht in."

Schuurt dat dan niet met zijn werk als ­cabaretier? "Ik besef steeds meer dat wie ik ben niet wordt bepaald door wat mensen van mij ­vinden, maar door wat je tegenkomt als je écht naar jezelf kijkt. Heel hard schreeuwen en ­vileine gesprekken voeren, is een deel van wat ik doe; het bepaalt niet wie ik ben. Maar laat me nog even over dit antwoord nadenken..."