Coalitie ziet de bui na verkiezingsverlies al hangen: ‘Ze gaan ons het vel over de oren trekken’

Premier Mark Rutte zag, zo tegen middernacht woensdagavond, de bui al hangen. Zijn leven gaat gedicteerd worden door drie B’s. Niet die van BBB, maar van: bellen, bellen, bellen. Zowel om in de Eerste Kamer genoeg steun voor kabinetsbeleid te ronselen bij oppositiepartijen, als om provincies op koers te houden voor stikstofreductie. “Maar dat kan ik, desnoods met twee telefoons tegelijk aan mijn oren,” aldus Rutte.

Een dag na de verkiezingen likken de coalitiepartijen de wonden. Alle verloren ze in de Eerste Kamer zetels, waardoor VVD (-2), D66 (-1), CDA (-4) en ChristenUnie (-1 of -2) bij lange na geen meerderheid meer hebben daar. In de wandelgangen van de vier partijen kon je het chagrijn opsnuiven gisteren.

Maak je op voor woelig tijden

Om die reden belde Rutte woensdagnacht meteen zijn vicepremiers: CDA-leider Wopke Hoekstra, D66-leider Sigrid Kaag en CU-kopstuk Carola Schouten. De afdronk: houd het hoofd koel. En: maak je op voor woelige tijden.

Want, zeggen ze bij de partijen, zie maar eens een wet door de senaat te loodsen op de thema’s klimaat, asiel, stikstof, wonen. “Zonder steun van oppositiepartijen ben je nergens en ze gaan ons nu het vel over de oren trekken,” vreest een coalitiebron.

Tegelijk geldt ook: het kabinet heeft nu twee routes om aan meerderheden te komen: ofwel over links met PvdA/GroenLinks (en mogelijk Volt), ofwel over rechts met BBB of JA21. “Zo bezien is het niet erg dat de linkse wolk niet enorm heeft verloren,” zegt een VVD’er.

‘Het wordt oorlog’

Maar de prijs van links- of rechtsom gaan zou wel eens hoog kunnen zijn voor het kabinet, zegt een direct betrokkene van een coalitiepartij. “Gaan we linkser beleid maken, gesteund door PvdA/GroenLinks, dan hebben CDA en VVD problemen in de achterban, gaan we rechtsom dan hebben D66 en ChristenUnie intern iets uit te leggen. Ieder besluit wordt een gevecht, het wordt oorlog.”

“De hele coalitie is midscheeps geraakt,” aldus Wopke Hoekstra, wiens CDA keihard is afgestraft. D66-leider Sigrid Kaag zegt dat er ‘een protest’ klinkt in de vele stemmen voor BBB, maar of het roer om moet? Ze heeft het over stikstofbeleid ‘dat gewoon moet’ en dat burgers daarin ‘moeten worden meegenomen’. “De stikstofcrisis is vandaag nog net zo urgent als gisteren.”

VVD-minister Christianne van der Wal (Stikstof) zegt hetzelfde. “Er is geen keuze. Je kunt niet bouwen als je niks aan stikstof doet.” Zij denkt dat ‘een groot deel’ van het stikstofbeleid ‘overeind zal blijven’. “Nu weer op de rem trappen, of uitstellen, dat kan gewoon niet. Ook in juridische zin niet. Die luxe hebben we helaas niet meer.”

Dat klinkt niet als een nieuwe koers. En daarmee liggen de coalitiepartijen op ramkoers met winnaar BBB als het gaat om stikstof en de vorming van provinciebesturen.

Het breekpunt van BBB

Want het kabinet wil het onteigenen van boeren als een uiterste mogelijkheid behouden, terwijl BBB dat afwijst. BBB heeft dat zelfs tot ‘breekpunt’ verheven. Dat er in Den Haag al eufemistisch over ‘dwingend instrumentarium’ wordt gesproken in plaats van ‘uitkopen’, daar trapt ze niet in.

“Ik ga daar niks op inleveren,” herhaalde Caroline van der Plas donderdag. En dat de Raad van State het kabinet toch echt verplicht tot ingrijpen? “Compleet gelul. Alles kan veranderd, als je maar wil.”

Een provinciale alliantie tussen BBB en coalitiepartijen als VVD en CDA lijkt daarmee onmogelijk, maar Van der Plas wil ‘dat allemaal nog wel eens zien’. Ze stuurde al een sms'je naar Rutte: “We moeten praten.”

En dat is precies wat Rutte altijd wel wil: praten. Want de crux is ook: een kabinetsval op dit moment kan geen van de coalitiepartijen zich veroorloven. Dan hangt een verdere afstraffing in de lucht. Dus Rutte zal gaan doen wat hij altijd doet. Deals maken, praten en: heel veel bellen.