Bovenkant Paleis op de Dam krijgt opknapbeurt: ‘Dat groen zal straks weer blauwgrijs ogen’

De gemiddelde Amsterdammer heeft voor Het Paleis op de Dam een blinde vlek: iedereen komt erlangs, te voet, op de fiets of in de tram, maar het overgrote deel van de mensen heeft er niets mee. Het staat voor velen vooral hinderlijk in de weg. Het is terra incognita, meer iets voor toeristen.

Dat is jammer, want achter de muren van dat donkere, beetje vlekkerige gebouw blijkt een écht paleis schuil te gaan. Met zalen met grandeur, van on-Amsterdamse afmetingen soms. Niet van dat benauwde, maar groots en hier en daar zelfs meeslepend.

Boven de dakgoot

De torso van het Paleis op de Dam kan er na de renovatie van begin deze eeuw weer tegenaan, maar wie zich boven de dakgoot waagt, krijgt al snel zicht op de staat waarin het voormalige stadhuis van Amsterdam zich bevindt. De leien dakpannen zijn een amalgaam van verschillende incidentele herstelwerkzaamheden, de stenen van de toren zijn zichtbaar aangetast door de elementen en andere invloeden van buitenaf en de timpanen aan de Nieuwezijds Voorburgwal moeten hoognodig worden hersteld.

Niet dat de boel op instorten staat, zeker niet, zegt renovatie-architect Hans Vlaardingerbroek. “Maar dit is het paleis, je zult het goed moeten onderhouden. Op allerlei plekken op het dak zie je dat dat hoognodig is. We willen een beeld dat iets meer samenhang geeft.”

Zwaar en streng

Vlaardingerbroek is ingehuurd door het Rijksvastgoedbedrijf: het Paleis op de Dam is eigendom van de staat en is bij wet aan het staatshoofd ter beschikking gesteld. Zeventiende-eeuws is het, met aanpassingen in de achttiende en de negentiende eeuw. Het Paleis oogt zwaar en streng.

In dat beeld zal geen verandering komen, het is nu eenmaal wat het is. Maar straks, als het dak en de bijbehorende elementen er weer zeker 25 jaar tegen moeten kunnen, zal ook de Amsterdamse passant wel het een en ander opvallen, verwacht Vlaardingerbroek. “De koepel, die nu nog groen is, zal straks weer blauwgrijs ogen, zoals het oorspronkelijk bedoeld was.”

Vergulde arenden

Ook een belangrijk verschil: de hoekbekroningen, de arenden die op elke hoek de keizerskroon dragen. Nu zijn ze nog groen, maar als de planning wordt gehaald, zullen ze vanaf eind 2025 blinken als goud in de zon. “Die worden verguld. Dat is de duurzaamste manier om dergelijke elementen zo goed mogelijk te beschermen tegen weersinvloeden. Ooit, in de jaren twintig van de vorige eeuw, zijn ze geel geverfd. Maar als je ze verguldt, kunnen ze weer veertig jaar mee, is de verwachting.”

Vlaardingerbroek gaat voor, over de nok van het dak van het Paleis. Vanaf de koepel wandelt hij richting Atlas, het bronzen beeld van de titaan die de wereld op zijn schouders torst. Hij wijst van dichtbij op de vele tientallen kleine gaatjes in de sculptuur. Dwars door het beeld zitten talloze ijzeren pinnen. “Die gaan roesten, waardoor je op een aantal plekken sporen ziet van het roestwater dat uit de sculptuur loopt.”

Tientallen bruine stipjes

Aan de andere kant van de koepel is dat verschijnsel nog beter te zien, bij het beeld van de Vrede, dat bij velen bekend is omdat het steevast onderdeel uitmaakt van de uitzending van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei. Overal bruine pitjes in het groen. “Als ik naar de Dodenherdenking kijk, wordt mijn oog altijd gelijk naar die bruine stippen getrokken,” zegt Vlaardingerbroek.

Het worden intensieve renovaties. In mei beginnen de werkzaamheden, eind 2025 zullen ze zijn afgerond. Hoewel Vlaardingerbroek niet verwacht verborgen gebreken tegen te komen, houdt hij er stiekem rekening mee dat het werk pas begin 2026 klaar zal zijn. Dat hangt samen met het feit dat het Paleis open blijft. “Het Koninklijk Huis blijft er gebruik van maken, gemiddeld twee keer per jaar wordt het gebruikt tijdens staatsbezoeken. Stel dat ze het plots nodig hebben, dan kan het langer duren voordat we klaar zijn.”