'Baby's ademen vanzelf, maar wij zijn het verleerd'

Een vriendin adviseert mij het boek Busy van Tony Crabbe te lezen. Goed idee, maar wanneer dan? Mindfullness?! Daar ben ik te druk voor. Yoga schijnt reuze ontspannend te zijn, heb ik ook gehoord, maar geen tijd, want: intensieve baan, twee kleine kinderen, een man die fulltime werken aan de magere kant vindt en een eindeloze verbouwing aan het huis. Druk, vol, geen tijd.

Het zal aan mijn organisatievermogen liggen, ongetwijfeld. Er zijn mensen die een topbaan, vier kinderen, een kleine kinderboerderij in de achtertuin en enkele bestuursfuncties probleemloos weten te combineren met mantelzorg voor moeder en een wekelijkse schaakclub, maar van die school ben ik niet.

Toch, als er sprake is van roofbouw, dan merk ik daar nog weinig van. Voor zover ik weet ben ik nooit in de buurt van een burn-out geweest, en afgezien van een frons in mijn voorhoofd - die zich daar voor altijd heeft afgetekend - en vastzittende schouders hol ik overwegend goedgemutst verder.

Adem stokt
Welnu, in deze staat van zijn lees ik het persbericht van ademcoach Rob Koning (45): 'De ademtechniek die ik gebruik is transformational breath, een zeer krachtige en effectieve techniek om je fitter te voelen, te ontspannen en het hoofd leeg te maken met meer focus tot gevolg (heel kort samengevat).' Was getekend: Mr. Breath.

Aangezien er steeds meer aandacht komt, ook wetenschappelijk, voor de vriesdompelbaden en ademmethode van ijsman Wim Hof, is mijn interesse in Mr. Breath gewekt. Wat is dat toch met dat ademhalen? Adem in, adem uit. Doen we dat, naast al onze dagelijkse voedingsmissers, ook al niet goed? En zo ja, wat kun je er überhaupt aan verprutsen?

"Waarom doe je niet gewoon mee?" zegt Koning door de telefoon. "Het is eigenlijk niet in woorden uit te leggen; je moet het ervaren." Prima, als ik diep ademhaal stokt het ergens halverwege. Wellicht krijg ik wat nuttige tips.

Buikgebied
Ik meld mij in een studio op de Nieuwezijds Voorburgwal. Koning blijkt een fitte vogel, die, zo toont hij mij, wel uitstekend naar de onderbuik ademt. Koning was in een vorig leven, tot zijn veertigste, een van de ­eigenaren van proeflokaal en likeurstokerij Wijnand Fockink. In een notendop zijn recente geschiedenis: Koning werkte hard, werd vader, zijn dag zat nog voller, zijn hoofd dito.

Hij kon zich niet meer verzoenen met het werk dat hij deed, omdat hij iets wilde bijdragen en dat niet vond in de verkoop van alcohol. Eind van het liedje: hij liep tegen zijn grenzen aan. "Ik voelde dat mijn buik­gebied niet kon ontspannen, ook niet als ik stillag. Ik ben toen heel fanatiek gaan sporten - spinnen, squash, rennen - in de hoop dat het los zou komen, maar dat gebeurde niet. Mijn lichaam hield de spanning vast."

Ruimte
Op aanraden van een oude vriend, ook een ademcoach, volgde hij een ademsessie. "Hij legde mij uit dat je spanning uit je lichaam kunt ademen." Meteen al bij de eerste les voelde hij zich opgelucht. "Er gebeurde heel veel in die sessie. Ik voelde dat er ruimte kwam in het bovenlichaam. Het was letterlijk een opluchting." Na een burn-out, want die kwam er toch nog, stapte hij uit het bedrijf, volgde een opleiding tot ademcoach en ziedaar: Mr. Breath.

Zijn klandizie bestaat voor een groot deel uit mensen met drukke banen en volle levens. Mensen ook die zeggen: prima die spiritualiteit, maar ik wil geen zweverig geklets. Volgens Koning lijdt spiritualiteit an sich aan een imagoprobleem. "Dat geitenwollensokkenimago uit de jaren zeventig kleeft er nog steeds aan. En dat is jammer, want daarmee bereik je maar een kleine groep mensen, terwijl er geweldige technieken zijn die heel veel mensen kunnen helpen."

Met mij zijn er deze middag nog twee ademers, die al wel ervaring hebben. Toch legt Koning het principe van transformational breath nog een keer uit. Het is de bedoeling dat we zo meteen inademen door de mond, tot diep onderin de buik. Vervolgens ontspannen uitademen, en meteen weer in. "Aaneengesloten ademen. Baby's doen het vanzelf, maar wij zijn het verleerd."

Organen massage
Volgens de lezing van de ademcoach krijgen we met deze techniek extra zuurstof in onze cellen. Afvalstoffen verlaten ons via uitademing en zo 'reinigen we ons lichaam'. Nog een voordeel is volgens Koning dat de beweging van het middenrif tijdens het ademen een massage geeft aan de boven- onderliggende organen. Dat is goed voor de doorbloeding. En voor de geoefende ademers is er de verwachting dat ze ook buiten de les onbewust dieper en dus beter gaan ademen.

We zitten in een klein kringetje. We moeten ons 'veilig' voelen, zegt hij, veilig genoeg om, als de spanning te groot wordt, een 'toon' te maken zodat we spanning kwijt­raken. En wij, de ademers, moeten ons een doel stellen. De een wil de creativiteit laten stromen, de ander wil in haar kracht staan; ik kan een beetje ontspanning wel gebruiken. Daar zal Koning mij aan helpen herinneren, belooft hij.

De fotograaf, die inmiddels een halve studio heeft ingericht, heeft ook wel een adem­sessie gedaan, zegt hij tegen Mr. Breath. "Heftig." Koning: "Ja, dat woord hoor ik vaak terug: heftig." Goed, hoe 'heftig' kan het zijn, denk ik nog, het is maar ademhalen. Laten we maar gewoon beginnen.

Paniek
Daar gaan we. Ik lig op een matje met mijn hoofd op een kussen. De ogen gesloten. Na de eerste acht tot tien ademteugen kan ik alvast drie conclusies trekken. Eén: ik krijg de adem niet tot diep in mijn buik. Twee: ontspannen én deze techniek uitvoeren is voor mij onmogelijk. En drie: mijn mond is nu al gortdroog.

De gedachte dat ik dit een half uur moet volhouden, geeft een kleine vlaag van paniek. Maar ik adem stug door. Koning legt zijn hand op mijn buik en zegt dat ik die omhoog moet duwen. Dat doe ik met mijn rug in plaats van mijn adem. Adem in, adem uit.

Op den duur voel ik mijn vingers tintelen, het trekt door mijn armen omhoog. Het voelt lam - als een verdoving bij de tandarts, maar dan in het groot. Waar eindigt dit? Kramp? Naast mij hoor ik een van de andere ademers hardop een geluid uitstoten: "Aaaaaaaaah." Even later ben ik aan de beurt. Koning zegt: "Geef maar een toon." Inmiddels ben ik zover uit mijn comfortzone dat ik het gewoon doe: "Aaaaaaaah." Boven mijn hoofd hoor ik geklik van de camera, maar ik ben te ver heen om me over deze ongetwijfeld weinig flatteuze foto druk te maken.

En dan staat mijn hoofd ook nog in de ­allerhoogste fronsstand - met dat ontspannen gaat het namelijk nog steeds niet lekker, ondanks de aansporingen van Koning: "Ik-ben-ontspannen." De tinteling wordt weer opgevoerd, en wat ik een uur geleden nooit had durven vermoeden, is dat ik stiekem hoop dat Mr. Breath zich weer aan mijn matje meldt met de vraag of ik een toon wil maken, zodat ik wat 'tinteling' van me af kan loeien.

Na 25 minuten zegt Koning: "Nu kun je weer gewoon ademen." Mijn ledematen tintelen, en het lijkt alsof iemand mijn rechtervoet vasthoudt. Het voelt koud, heel koud. Zo lig ik een kwartier stil naar muziek te luisteren die niet geheel mijn smaak is.

Ontspannen?
Dan mogen we, als we niet duizelig zijn, omhoog komen. Ik kijk naar mijn buurvrouwen. Ze hangen totaal ontspannen en met rode koontjes tegen de muur. "Ik wil nog een keer," zegt een van hen. Ik, op mijn beurt, ben uitgewrongen en ontregeld over wat me daarnet is overkomen, maar het was dan ook een eerste keer. Als ik het goed begrijp van Koning kon ik niet goed ontspannen (klopt), waardoor ik nog veel spanning vasthield met verkramping tot gevolg.

Godallemachtig, ik had me wel even wat beter in mogen lezen over transformational breath. Maar ik voel me oké. En verbeeld ik het me nou, of adem ik dieper? Een ervaring was het zeker, en als ik hier van bekomen ben, wil ik zeker nog een keer. Als Mr. Breath vraagt hoe het voor mij was, antwoord ik: "Heftig."

Werkt het nou echt?

The Iceman Wim Hof brak wereldrecords met het langste ijsbad en het beklimmen van besneeuw-de bergtoppen in korte broek - dingen die weten­schappers als fysiek onmogelijk verklaarden. Iedereen kan het, zegt Hof. Als je maar oefent. Een belangrijk onderdeel van die methode is, naast meditatie en training in de kou, een ademhalingstechniek. Hugo Touw, ademhalingsonderzoeker aan het VUmc, moet bij transformational breath dan ook snel aan de methode van Hof denken.

Onderzoekers van de Radboud Universiteit constateerden tot hun stomme verbazing dat tien mannen die in training waren geweest bij Hof veel beter bestand waren tegen een ingespoten bacterie dan mannen van de controlegroep. Touw: "Hof liet in dat onderzoek zien dat hij de reactie op de bacteriën - en dus het immuunsysteem en het autonome zenuwstelsel - kan beïnvloeden. Dat werd voor onmogelijk gehouden.

Stresshormoon
Een hypothese is dat het lijf door de extreme schommelingen van het CO2-niveau (koolstofdioxide) tijdens en na de ademhalingsoefeningen wordt geprikkeld adrenaline aan te maken. Dat stresshormoon is verantwoordelijk voor de verlaging van de immuunrespons. Wim Hof werd altijd voor malloot uitgemaakt, maar inmiddels staan de wetenschappelijke tijdschriften in de rij om zijn onderzoek te publiceren."

Touw, nieuwsgierig gemaakt door deze doorbraak, heeft zelf een cursus van Wim Hof gedaan. Fysiologisch kon hij het allemaal wel verklaren, maar er waren ook vragen. Het ontspannen gevoel achteraf bijvoorbeeld. Hij werd er heel blij en gelukkig van. "Dat was verrassend, want ik had nooit gedacht dat het zo'n effect zou hebben. Wat er dan precies in mijn brein gebeurt, is niet mijn expertise, misschien worden er stofjes aangemaakt waar je een gelukkig gevoel door krijgt - zoals endorfinen."

Touw is betrokken bij een VUmc-onderzoek naar de pauzes tussen de hartslagen. De tijdspanne tussen de hartslagen is niet gelijk. Het zijn vaak de gezonde, ontspannen mensen die daarin de meeste variatie hebben. Bij hen zijn de verschillen in hartpauzes het grootst en bij gestreste mensen het kleinst. Dat is interessant omdat ook uit onderzoek blijkt dat mensen die tussenpauzes gunstig kunnen beïnvloeden door diep adem te halen. Het VUmc onderzoekt of die hartpauzes een houvast kunnen zijn om de gezond­heid van een patiënt te meten.

Ademen, de overtuigingen

Er zijn veel ademmethoden en nog veel meer adembelievers, maar één overtuiging hebben ze gemeen: een diepe buikademhaling is goed voor je. Een snelle, hoge (borst)ademhaling niet, want die kost je meer energie vanwege de spieren die je voor zowel het inademen als het uitademen moet aanspannen. Een betere ademhaling kan ontspannend werken, dat is in onderzoeken aangetoond.

Nog een gedeelde overtuiging: snel ademhalen is niet goed. Zes keer ademhalen per minuut is eigenlijk al genoeg - althans in rust. Achttienjarigen ademen circa vijftien keer per minuut. Bij 65-plussers is de gemiddelde ademfrequentie rond de twintig per minuut.

Te druk
Mensen die te snel ademen, doen dat naar de borst, niet naar de buik. Vaak zijn dat mensen die gestrest zijn. Druk en gejaagd. 'Als je snel ademt zit er spanning in je lijf. Deze spanning voel je niet alleen in je spieren, maar is ook vreselijk vermoeiend, want zowel lichamelijk als geestelijk verbruik je met een snelle ademhaling grote hoeveelheden energie,' zo schrijven psychiater Bram Bakker en ademkenner Koen de Jong in het boek Verademing.

Maar er is volgens hen meer dat de ademhaling beïnvloedt. 'Van te veel eten ga je te snel ademen. Vooral van vlees, zuivel en zoet gaat je ademfrequentie 'het rood in'.' En dan nog iets: 'Naast veel eten is ook snel eten funest voor je ademhaling. Door te snel te eten en niet goed te kauwen, slik je veel lucht mee naar binnen.' Drugs en alcohol zijn ook ademopjagers.