Anja Meulenbelt: 'Beyoncé is niet het rolmodel dat jonge vrouwen helpt'

Waarom is Anja Meulenbelt feminist geworden? "Omdat ik niet wilde worden zoals mijn moeder," zegt ze resoluut. "Ik dacht altijd: ze is jaloers, omdat ik een veel leuker ­leven heb dan zij. Totdat ik ontdekte dat zij bij een generatie hoorde die zich ondermijnd voelde door het feminisme."

De vrouw van de directeur. Ze was al wat ouder, had sinds haar huwelijk nooit meer gewerkt en zag de relatie met haar man snel verslechteren. Ze was bang voor het ­leven.

Meulenbelt: "Met de vrijheid die wij ons permitteerden, gaven we in haar ogen alle troeven weg. Hardop werd het niet gezegd, maar seks was een manier om je zin te krijgen of iemand aan je te binden. Je was wel gek als je dat gratis weggaf. En dat deed ik dus wel. Het betekende ook dat ik me erbij neerlegde dat ik mijn hele leven voor mezelf zou moeten zorgen."

"Er zijn heel veel vrouwen die denken: van die feministen moet ik mijn eigen geld verdienen, maar wat voor leven heb ik dan? Je kunt beter een man hebben die geld verdient voor mij. Dat noemen we conservatief, maar er zit ook gewoon lijfsbehoud achter."

Mededogen komt met de jaren: "Mijn moeder vond het vanzelfsprekend dat ze haar werk opgaf voor haar gezin en bleef achter met twee ondankbare kinderen en een ­ondankbare echtgenoot. Dat is geen vrolijk leven."

Meulenbelt werd in de jaren zeventig vooral bekend met haar autobiografische roman
De Schaamte Voorbij, onder meer over mishandeling binnen het huwelijk, het alleenstaand moederschap, seks en het succes van de vrouwenbeweging. Nu is er de ergernis.

Ze heeft er een woord voor uitgevonden: directeurs­feminisme.
Meulenbelt, gezeten in de bibliotheek van Atria, het Amsterdamse Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwen­geschiedenis:

"Feministisch maandblad Opzij maakt elk jaar een lijst met de invloedrijkste vrouwen: bijna allemaal wit, hoogopgeleid en directeur. Zelfs in de categorie kunst zaten slechts twee praktiserende kunstenaars. Maar staat er boven dat blad: speciaal bedoeld voor hoogopgeleide witte dames?"

Het lijkt volgens Meulenbelt alsof feminisme ­alleen nog draait om vrouwen op weg naar de top. "Maar ik ben er helemaal niet van overtuigd dat de wereld daar beter van wordt. Hoeveel vrouwen komen überhaupt in de buurt van het glazen plafond? En hoeveel mannen?"

De druppel: "Minister Edith Schippers van Volksgezondheid, die op één eindigde wegens haar geweldige verdiensten in het bezuinigen op de zorg. Iedereen weet dat duizenden vrouwen daardoor hun baan zijn kwijtgeraakt."

Wat is feminisme wel?
Meulenbelt: "Eerlijk delen en niet slaan."

Wie wil er nog naar haar luisteren? Bij de zuiderburen, in België staan ze voor haar in de rij, maar door Opzij wordt ze tegenwoordig geboycot, zegt ze. Bij veel mannen (en soms ook vrouwen) is alleen de naam Meulenbelt al genoeg voor rode vlekken in de nek. "Ik ben in de ogen van veel mensen sowieso fout," zegt ze. "Ik ben ook nog getrouwd geweest met een Arabier, dat maakt me al helemaal een landverrader en een Hamashoer."

Maar toch. Ze schreef weer een boek: Feminisme; Terug Van Nooit Weggeweest. Haar hoeveelste publicatie? De tel is ze een beetje kwijtgeraakt. Nummer 43, nummer 44? "Elk jaar weer een worp, als een goede katholieke moeder."

Het moet u goed doen dat het feminisme weer hip and happening is.
"Beyoncé! Leuk. Ik kijk graag naar haar, maar dat is toch niet het rolmodel dat jonge vrouwen helpt met de vraag wat ze met hun leven willen? Ze is bedacht, net als Wonder Woman. We hebben hier de afspraak dat iedereen zelf mag weten wat feminisme is. De vrouwenbeweging heeft geen directie. Als het alleen nog maar gaat over individuele keuzes, blijft van het feminisme slechts lifestyle over."

Wat voor feminisme staat u voor?
"Een breed feminisme, waarin alle vrouwen iets kunnen vinden waarmee ze het gevoel hebben vooruit te kunnen. Er is geen one-size-fits-allfeminisme. Je moet met vrouwen zelf kijken wat ze nodig hebben en dan zal je erachter komen dat ze dat vaak helemaal geen feminisme noemen. Dat vind ik niet zo erg."

Kunt u een voorbeeld noemen?
"Als je in de Gazastrook aan vrouwen vraagt wat ze nodig hebben, zeggen ze: elektriciteit. Dat noemen wij niet ­feministisch, maar als je bang bent dat je kind doodgaat van de hitte, is dat de absolute prioriteit. Het is niet onfeministisch om te zeggen: de zorg voor mijn gezin is ­belangrijk. Wij zijn niet gewend om echt serieus aan vrouwen te vragen: wat heb je nodig? Vrouwen onder aan de sociaal-economische ladder geven daar een heel ander antwoord op dan vrouwen aan de top."

Vrouwen tegenover vrouwen.
"In België heb ik ruzie met twee rechtse neoliberale ­dames, van wie er één een voormalige minister is. Die zijn woedend op me, omdat ik heb gezegd dat ik hun feminisme niet zo feministisch vind."

In uw boek lijkt u te zeggen: met de komst van het socialisme komt het ook wel goed met de vrouwen.
"Ik zeg dat je in onze maatschappij niet veel bereikt ­zolang de kloof tussen rijk en arm zo groot is. Als het slecht gaat met mannen, is dat niet goed voor vrouwen.

In Amerika had Hillary Clinton het over de deplorables: mannen die hun werk verliezen, die moeite hebben zich te laten omscholen en depressief en dronken op de bank zitten.

Is het winst voor vrouwen dat die mannen zo ongelukkig zijn? Feminisme is geen wedstrijdje tussen mannen en vrouwen."

Bestaat rechts feminisme?
"Rechts heeft het feminisme gekaapt voor eigen doeleinden. Dat zijn de mensen die zich uit naam van het feminisme tegen moslims keren. Die moeten niet bij mij zijn."

U verdedigt het recht een nikab te dragen.
"Ja."

Het lijkt mij voor een feminist een vreemde vorm van solidariteit.
"Dat is jouw probleem."

Een vrouw die zich in het openbaar wegstopt.
"Dat is het niet."

Wat is het dan?
"Een vrouw die ervoor kiest om zo gekleed door het leven te gaan en die het gevoel heeft dat ze zo juist de vrijheid heeft om eropuit te gaan."

Verzet u zich tegen de gedachte dat in de moslimwereld onderdrukking van vrouwen een rol speelt?
"Ik verzet mij helemaal nooit tegen de gedachte dat in alle culturen en landen en maatschappelijke lagen allerlei vormen van vrouwenonderdrukking bestaan. Ik verzet mij tegen het idee dat het een specifieke eigenschap is van moslims. Dat is niet juist.

Wij hebben met Thierry Baudet een man in de Tweede Kamer die vindt dat vrouwen best verkracht mogen worden. Is het dat het soort normen en waarden waar nieuwkomers voor moeten ­tekenen?"

Dat klinkt als een jij-bak.
"We moeten gewoon ophouden met te doen alsof dat een specifieke islamitische kwestie is. Gewoon: ophouden."

Heeft u nog een beetje vertrouwen in de toekomst?
"Bij de Belgen hebben ze een hele leuke linkse partij, dus het kan wel. Nadat Trump in Amerika was gekozen, zag ik hier ook allemaal mensen de straat op gaan die nog nooit van hun leven hadden gedemonstreerd."

Dat kun je ook wishful thinking noemen.
"Ik zag ze zelf lopen."

Maar als je naar de Tweede Kamer kijkt, kun je alleen concluderen dat het land de voorkeur geeft aan rechts.
"Dat is verschrikkelijk, ja. Ik kan natuurlijk zeggen: het is een verloren zaak en laat het klimaat ook maar naar de gallemiezen gaan, dan zijn we overal van af. Maar ik wens deel uit te maken van de tegenbeweging."

Anja Meulenbelt: Feminisme; Terug Van Nooit Weggeweest,
Uitgeverij EPO, €19,90.