A Ciambra

Jonas Carpignano mag zich graag vastbijten in onderwerpen en personages. Zes jaar geleden maakte hij A Chjàna, een korte film over de jonge migrant Ayiva (Koudous ­Seihon), die zijn beste vriend probeert terug te vinden ­tijdens zware rassenrellen in Italië.

Met de speelfilm ­Mediterranea (2015) vertelde Carpignano dat verhaal nóg een keer, maar voegde hij veel meer context toe. We zagen hoe Ayiva vanuit Burkina Faso naar Europa vluchtte en van meet af aan werd geconfronteerd met een vijandige maatschappij.

Saamhorigheid
De twaalfjarige, kettingrokende sjacheraar Pio (Pio Amato) had een kleine rol in Mediterranea. Ook over hem maakte Carpignano eerder een korte film en A Ciambra is dáár dan weer de avondvullende versie van. Met een bijrol voor Ayiva.

Wat al die films gemeen hebben is het sterke gevoel van saamhorigheid dat ze laten zien tussen onderdrukte mensen. Ze gaan niet alleen over de personages zelf, maar ook over de gemeenschap(pen) waar zij onderdeel van uitmaken. De offers die ze brengen. De allianties die ze sluiten.

Het zijn ook films die tussen fictie en documentaire zweven. Het script van A Ciambra mag dan gedramatiseerd zijn, Pio is daadwerkelijk de zigeunerjongen die Carpignano hem laat spelen. Ook zijn vader, moeder, broers en zussen vertolken zichzelf.

Italiaanse maffia
A Ciambra is in feite een vervolg op Mediterranea. Pio en Ayiva zijn nog steeds bevriend, of beter gezegd verbonden door de noodzaak op straat geld te verdienen, maar de focus ligt nu volledig bij Pio. Als zijn vader en oudere broer worden gearresteerd, voelt hij zich verantwoordelijk voor zijn familie, die met veel te veel personen in een bouwvallig huis woont.

Pio probeert via inbraken en ­autodiefstallen brood op de plank te brengen, maar moet oppassen dat hij de machtige Italiaanse maffia niet voor de voeten loopt. Ayiva houdt een soort oogje in het zeil. Hij is buiten zijn familie de enige persoon die Pio vertrouwt.

Carpignano gelooft niet in multiculturele dromen. In Mediterranea bleek Ayiva al op geen enkele manier een verrijking voor Europa te zijn. Hij bracht geen Afrikaanse wijsheden mee, bespeelde geen betoverend mooi instrument en ontpopte zich niet tot briljante ingenieur.

Hartverscheurend conflict
Ayiva doet wat hij moet doen om te overleven, zelfs als hij anderen daarmee pijn doet. Hetzelfde geldt voor Pio. Dat leidt in A Ciambra tot een hartverscheurend conflict, waarmee Carpignano laat zien hoe armoede mensen uiteindelijk reduceert tot dieren.

Toch houdt hij het grootste deel van de film opvallend luchtig. Gezellig zelfs. Ontroerend is de scène waarin Pio een televisie regelt voor Ayiva en zijn vrienden, zodat ze een belangrijke voetbalwedstrijd kunnen kijken.

Hij zou daar geld voor krijgen en vertrekken, maar wordt overgehaald te blijven hangen. Ayiva duwt hem een biertje in de hand en voor één nacht vergeet Pio de zware last die hij op zijn schouders heeft genomen.

Krachtig drama
Carpignano oordeelt niet over Pio en Ayiva. Nooit. Wetten zijn er voor wie het zich kan veroorloven daarnaar te leven. Hier kijken we naar de rafelrandjes van Europa, waar roken nog vanzelfsprekend is en verdoving een voorwaarde om niet knettergek te worden.

Je kunt niet anders dan A Ciambra een coming-of-age-verhaal noemen. Zonder al te strakke plotlijnen duwt de film Pio langzaam naar volwassenheid, al verliest hij daarbij meer dan hij wint.

De twee surrealistische scènes waarin Carpignano met paarden verwijst naar de geschiedenis van het zigeunervolk vallen uit de toon, maar verder is dit een krachtig drama met een fantastische hoofdrol van de stoïcijnse Pio Amato. De testosteron dwingt hem tot overmoedige borstklopperij. Verlegen is hij alleen nog in de armen van een vrouw.