Witte heteroman nog altijd favoriet op werkvloer

Vooroordelen op de werkvloer blijken hardnekkig. De witte heteroman wordt in Nederland nog altijd gezien als de ideale werknemer.

Uit een nieuw onderzoek naar stereotypen op de Nederlandse werkvloer van de Universiteit Utrecht en trainingsbureau Nobbe Mieras – waarvoor een speciale wetenschappelijke methode van Princeton University werd gebruikt – blijkt dat de witte heteroman nog altijd capabeler wordt geacht dan andere collega’s. Tevens blijkt dat het aannemen van vrouwen en mensen van kleur niet vanzelf zorgt voor meer inclusiviteit op de werkvloer.

De onderzoeksresultaten tonen aan dat mensen op de werkvloer niet alleen worden beoordeeld op wat ze kunnen, maar ook op wie ze zijn. Ook bij Nederlandse bedrijven waarvan wordt aangenomen dat ze inclusief zouden zijn, blijken op de werkvloer tóch veel vooroordelen te zijn over collega’s, geven ondervraagden aan. Het is voor het eerst dat deze onderzoeksdata over stereotypering op de Nederlandse werkvloer beschikbaar zijn.

‘Gemiste kans’

In het onderzoek werd gevraagd hoe Nederlanders verschillende groepen in de samenleving beoordelen op ‘warmte en competentie’. Als werknemers op een collegiale manier met elkaar omgaan, denken ze zelf dat er op de werkvloer geen stereotypering meer bestaat. Diepgaander onderzoek wijst uit dat dit wél zo is. Op de werkvloer worden mannelijke collega’s nog steeds als competenter gezien dan vrouwen, en heteroseksuelen als kundiger dan niet-heteroseksuelen. Ook mensen met een migratieachtergrond worden minder competent gezien.

Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip (CDA) noemt het ‘een gemiste kans’ dat er blijkbaar nog steeds een stereotiep beeld bestaat van de ideale werknemer. “Iedereen moet zichzelf kunnen zijn op het werk, ongeacht waar je vandaan komt of op wie je verliefd bent.”

De minister verklaart dat een inclusieve werksfeer niet alleen goed is voor de werknemers, maar ook voor de werkgevers. “Want waar mensen zich thuis en veilig voelen, presteren organisaties beter.” Mensen nemen volgens haar graag iemand aan die op ze lijkt, ‘maar vijf jaar jonger is’. “De jonge versie van jezelf. Dat patroon moeten we zien te doorbreken.”

Gelijkwaardige kansen

Om meer mensen gelijkwaardige kansen te bieden, komt Van Gennip binnenkort met ‘een nieuw actieplan tegen arbeidsmarktdiscriminatie’ waarin ook aandacht wordt besteed aan ‘het bevorderen van een inclusieve werkomgeving’. “We vragen aan iedereen in Nederland om mee te doen op de arbeidsmarkt. Daar hoort ook bij dat we iedereen hetzelfde waarderen en gelijkwaardige kansen geven op een loopbaan, ongeacht hoe je eruitziet.”

Uit het onderzoek blijkt dat de mate van inclusiviteit op de werkvloer niet samenhangt met de diversiteit van het werknemersbestand. “Als organisatie doe je er daarom goed aan om systematisch onderzoek te doen naar stereotypering binnen je bedrijf,” stelt hoogleraar Naomi Ellemers van Universiteit Utrecht. Leiders binnen de organisatie kunnen deze inzichten volgens haar gebruiken om ‘hun verantwoordelijkheid te nemen voor het aanpakken van die bedrijfscultuur’.

Volgens Nobbe Mieras, de initiatiefnemer van het onderzoek, hebben die stereotypen invloed op de loopbaan van verschillende bevolkingsgroepen. Mede-eigenaar Farah Nobbe: “De stereotypen beïnvloeden wie er worden aangenomen en gepromoveerd en welke beoordeling een werknemer krijgt.” Ze krijgt bijval van compagnon Natalie Mieras. Volgens haar vinden werknemers ‘iemand met een migratieachtergrond wel aardig, maar als die promotie wil maken, schatten we hem of haar tóch lager in op competentie.’

Tolerantie is valkuil

Mieras schrok van de onderzoeksresultaten. “Ik dacht: jeetje zijn we nog maar zó ver in de beeldvorming?” Dat vrouwen als minder competent gezien worden, verbaasde haar niet. “Dat blijkt helaas uit heel veel onderzoeken. Maar dat ook heteroseksuelen nog zozeer favoriet zijn, boven homoseksuelen, had ik niet verwacht. Dat raakt me.”

“Wat mij als onderzoeker de hele tijd opvalt,” zegt hoogleraar Ellemers, “is dat mensen zo naïef zijn.” Volgens haar denken mensen dat alleen afspreken dat ze niet in stereotypen willen denken al genoeg is. “Maar zo werkt het niet.”

Breng het eens voor je eigen bedrijf in kaart, adviseert ze. “En denk bij elke vraag die je stelt: zou ik die ook aan een man stellen?” Dat we in Nederland tolerant zijn, is eigenlijk een valkuil, benadrukt de hoogleraar. “Dat kan ons blind maken voor de verschillen die er zijn, terwijl die wel impact hebben.”