We móéten praten over dienstplicht, zegt defensie-expert: ‘Komt in Oekraïne ook op mankracht aan’

Blijkbaar voelt minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra dat de tijd weleens rijp kan zijn om een oud stokpaardje van het CDA met succes in de groep te gooien. ‘Met alles wat er in Nederland en de wereld aan de hand is, is dit het moment een stap verder te zetten. Ik wil de dienstplicht weer actief stellen, voor mannen en vrouwen, de krijgsmacht of de samenleving’, liet hij weten op Twitter. Want de oorlog in Oekraïne laat zien dat ‘veiligheid, democratie en een sterke samenleving niet gratis zijn’.

Gedurende een jaar moeten als het aan Hoekstra ligt zo’n 200.000 jongeren aantreden – bij de krijgsmacht of tijdens een maatschappelijke dienstplicht in de zorg. Was volgens voormalig CDA-leider Sybrand Buma het opvoedingsprobleem eerder een reden om jongeren bij te brengen dat ze plichten hebben, nu is het de oorlog tegen Rusland. Sophie Hermans (VVD) liet een dag later bij WNL weten er weinig in te zien.

Motivatie

Belangrijk struikelblok bij herinvoering van de dienstplicht lijkt steeds de motivatie, die bij dienstplichtigen zou ontbreken. Zelfs binnen de krijgsmacht is dat een argument om tegen de dienstplicht te zijn, zegt defensie-expert Dick Zandee, verbonden aan onderzoeksinstituut Clingendael. Daar wordt op dit moment geëxperimenteerd met een zogenaamd ‘dienjaar defensie’, waarvoor jongeren zich vrijwillig kunnen aanmelden. Zij doen naar Zweeds model ervaring op in de krijgsmacht. Zandee: “Maar tijdens de Koude Oorlog werkte de dienstplicht ook hartstikke goed.” En met dat vrijwillige model worden de huidige tekorten niet opgelost.

Daarbij: de oorlog in Oekraïne zorgt dat het inderdaad tijd is voor een inhoudelijk debat, ook al is dat al vaker gevoerd, zegt Zandee. “Voorlopig wordt vooral gekeken naar technologie om gaten in de krijgsmacht te dichten. En dat is als het om defensie gaat goed, want we zien in de oorlog in Oekraïne dat technologie het verschil maakt. Maar uiteindelijk zien we ook dat het op plekken waar de oorlog wordt uitgevochten op de grond, waar gebied moet worden veroverd, zeker ook op mankracht aankomt.” Niet voor niets sturen de Russen steeds meer mensen naar het front om territorium ouderwets te bevechten.

Intussen kan Nederland niet voldoen aan internationale eisen om mankracht te leveren. “We schieten zwaar tekort als het gaat om onze internationale verplichtingen.” Zo zijn er nieuwe gereedheidseisen van de Navo, die zorgen dat lidstaten meer eenheden snel en op sterkte in moeten kunnen zetten. “Wij kunnen twee, drie brigades leveren, met veel pijn en moeite een divisie. Dat is een prestatie van niks.”

Nieuwe realiteit

Ter vergelijking: Polen kan vijf divisies leveren en heeft tienduizenden reservisten paraat staan. Natuurlijk, dat land grenst aan Rusland. Maar uiteindelijk kan Nederland zich volgens Zandee niet aan de nieuwe realiteit onttrekken: die van een oorlog die ook voor ons veel dichterbij komt.

En dan zijn er nog de personeelstekorten bij het onderwijs en de zorg, die steeds nijpender worden. Door de dienstplicht te verbreden en het ook mogelijk te maken in deze sectoren te dienen, wordt Nederland als geheel verstrekt. “Een dienstplicht zou heel veel personeelstekorten kunnen oplossen. Maar uiteindelijk is het een politieke keuze of dat gebeurt.”

Het verbaast Zandee dat de discussie nu alweer in de kiem lijkt te worden gesmoord, ditmaal door de VVD. “Je ziet steeds weer dat het CDA hiermee komt en dat andere politieke partijen er niet aan willen. De huidige reflex lijkt om de discussie maar te vermijden.” Maar de grote vraag is of we die luxe hebben. “De omstandigheden roepen erom hier wel over te praten.”