Waarom de Tefaf-rovers ongrijpbaar zijn: ‘Pink Panthers zwaaiden vanuit speedboot naar de politie’

Terwijl een van de overvallers met een moker inbeukt op de vitrine vol juwelen, kijkt een oudere bezoeker vanaf zijn bankje toe. De miljoenendiefstal gebeurt recht voor zijn neus, maar hij verroert twee minuten lang geen vin. Totaal verbouwereerd door zoveel brutaliteit. Op klaarlichte dag en onder het oog van honderden mensen is de kunstbeurs Tefaf 28 juni 2022 het decor van een van de meest opmerkelijke juwelenroven ooit in Nederland. Een roof waar niemand rekening mee leek te houden.

Vier mannen, onberispelijk gekleed in Britse stijl met pak en pet, zijn perfect voorbereid. Een van hen haalt een moker tevoorschijn waarmee hij vlak daarvoor, vastgeknoopt aan een lus onder zijn jas, langs de beveiliging is gewandeld. Hij weet precies bij welke vitrine van de Londense juwelier Symbolic & Chase hij moet zijn en onder welke hoek hij moet uithalen om een gat in het veiligheidsglas te slaan.

Intussen houden twee handlangers met vuurwapens het publiek op afstand. Een bezoeker deelt een karatetrap uit, maar de groep laat zich niet van de wijs brengen. Er wordt geen schot gelost. De buit: tien sieraden, waaronder een peperduur collier met een gele diamant ter waarde van 27 miljoen euro.

Groot netwerk

De brutaliteit van de roof, de driedelige pakken, de exclusieve diamanten: experts beseffen meteen dat dit maar het werk kan zijn van één groep: de Pink Panthers, meesterdieven uit de Balkan die bekendstaan als de beste juwelenrovers ter wereld. Het is precies de hoek waarin de Limburgse rechercheurs nu zoeken. Acht maanden na de spectaculaire juwelenroof, aan de vooravond van een nieuwe Tefaf, die komend weekend begint, zijn inmiddels meerdere overvallers herkend. En het spoor leidt, inderdaad, naar de Balkan. Naar de Pink Panthers. Maar de politie beseft ook: dat betekent nog lang niet dat ze snel achter de tralies zitten.

De Pink Panthers worden in verband gebracht met honderden juwelenroven in 25 jaar, met name in West-Europa. De buit? Grofweg 334 miljoen euro, becijferde Interpol. Het netwerk zou bestaan uit tweehonderd leden, met een harde kern van een mannetje of dertig, en is ooit begonnen door oud-soldaten uit de Balkanoorlog.

Hun naam danken ze aan een overval in 2003 in Londen waarbij 23 miljoen pond aan juwelen werd gestolen. Een van de dieven verstopte een ring met diamanten in een potje gezichtscrème, zoals dat ook ooit gebeurde in een van de Pink Panther-films over de Franse detective Clouseau.

“Ze zijn onbevreesd,” weet kunstdetective Arthur Brand. “Ze doen de klussen die niemand verwacht, die andere criminelen te riskant vinden. Zoals op klaarlichte dag zonder bivakmuts een drukke en bewaakte beurs oplopen en vitrines inslaan. Dan moet je over stalen zenuwen beschikken.”

Jean-Claude van Damme

De klussen zijn bovendien goed voorbereid. Soms gaan ze zo inventief te werk dat je er bijna bewondering voor hebt, zegt John Shaw. Hij joeg vanuit Frankrijk, als onderzoeker voor verzekeraars, verschillende keren op les Pinks. Hij herinnert zich nog een roof aan de Franse kust. “De overvallers zagen dat een ouder stelletje elke ochtend op het bankje tegenover de juwelier ging zitten. Toen hebben ze dat bankje in de verf gezet om te voorkomen dat die twee overal getuige van zouden zijn.”

Ze vermommen zich in hawaïshirt of juist in driedelig pak. De ene keer breken ze met een graafmachine een gepantserd waardetransport open, de volgende keer is het een simpele smash and grab op het perfecte moment. In 2004 roofden ze voor 14 miljoen euro aan juwelen in het Louvre toen iedereen was afgeleid door de komst van de Franse premier en zijn vrouw.

Min of meer hetzelfde gebeurde in 2021. Op een terras in Parijs had niemand in de gaten dat de naastgelegen juwelier werd beroofd omdat de Belgische acteur Jean-Claude van Damme net in de buurt was.

Ontsnapping per speedboot

Misschien wel het meest essentiële onderdeel van een goede roof is de vluchtroute. Shaw wijst op een legendarische ontsnapping in Saint-Tropez in 2005. “Die overval vond plaats midden in het hoogseizoen, terwijl het daar superdruk was. Na de roof pakten ze niet de auto, maar renden ze naar de haven en sprongen in een speedboot. Ze zwaaiden al wegvarend nog even naar de politie die vaststond in het verkeer.”

Ook in Maastricht was bij de overval goed nagedacht over de vluchtroute. Voor automobilisten is de verkeerssituatie rond het MECC een regelrechte nachtmerrie. Op de wegen rondom het beursgebouw, met hun hoge stoepranden, kun je eigenlijk maar één kant op: met de massa mee. De overvallers hadden daar met hun elektrische stepjes geen boodschap aan en konden overal tussendoor slalommen.

Ze kozen voor een route die politieauto’s – als ze wel op tijd waren geweest – onmogelijk hadden kunnen volgen: door smalle straatjes, tegen het verkeer in, over een fietsbruggetje. De bewakingscamera van een kinderopvang filmde de vier terwijl ze over het fietspad voorbij kwamen gesjeesd. Om de hoek van de opvang, 800 meter van de kunstbeurs, stapte het kwartet over in een busje of auto.

Team gespecialiseerd in juwelenroof

In de jacht op de daders kwam het politiedossier van de Tefaf-overval ook terecht op de burelen van Europol. Bij het project Diamonds, om precies te zijn, een team dat bestaat uit negen rechercheurs en analisten die stuk voor stuk gespecialiseerd zijn in juwelenroof. Sinds 2016 jagen zij in heel Europa op juwelendieven; de afgelopen drie jaar passeerden er 160 zaken. Duitsland is hofleverancier met 32 overvallen, daarna volgt Zwitserland (27). Nederland leverde er tien aan.

Het werk van de Pink Panthers wordt de laatste jaren feilloos gekopieerd door bendes uit Roemenië en Estland. Ze hebben aan grenzen geen boodschap, ze slaan in het ene land toe, verkopen hun waar in het volgende en duiken onder in het derde. Diamonds moet helpen de lijntjes tussen de opsporingsdiensten van al die landen net zo kort te maken.

Bij elke zaak die binnenkomt wordt de informatie vergeleken met overvallen in andere landen: DNA-sporen, vingerafdrukken, telefoonnummers, kentekenplaten, werkwijze. In het geval van Tefaf waren er beelden van de daders. Dat soort foto’s wordt rondgestuurd naar gespecialiseerde politiemensen in heel Europa: wie weet herkent iemand de daders. Als zaken uit verschillende landen aan elkaar zijn gelinkt, worden de rechercheurs bij elkaar gebracht.

Een van de zaken waar ongetwijfeld naar is gekeken, is een juwelenroof in Hamburg. Op 20 december vorig jaar, een halfjaar na de Tefaf-overval, stapten drie mannen in de namiddag een juwelier binnen. Een van hen richtte een vuurwapen op het personeel, de andere twee sloegen met hamers de vitrines kapot en grepen voor 2 miljoen euro aan horloges en sieraden. Vervolgens gingen ze er op twee elektrische steps vandoor. De overeenkomsten met Maastricht waren ook de Duitse politie opgevallen. Die bevestigt dan ook dat er wordt gekeken naar verbanden met de Tefaf-overval.

Meest gezochte criminelen

Bij Europol circuleert een lijst met vijf tot tien juwelenrovers die keer op keer te zien zijn op foto’s en van wie zelfs de namen bekend zijn. Toch krijgen ze deze high value targets niet te pakken. Er zijn Pink Panthers waar al negen jaar tevergeefs op wordt gejaagd, ook al weten de opsporingsdiensten wie ze zijn. Afgelopen jaar stonden er nog drie op Europols lijst van meest gezochte criminelen.

De meesterdieven zijn zo lastig te pakken omdat ze ongezien de grenzen over glippen door gebruik te maken van vervalste paspoorten of door het omkopen van douaniers. Of ze nu het vliegtuig pakken of na een kraak simpelweg in de bus naar Belgrado stappen: op geen passagierslijst zijn hun namen terug te vinden.

Na een klus trekken ze zich vaak terug in de Balkan. In ieder geval een van de overvallers is afkomstig uit Montenegro, een andere dook na de Tefaf-roof onder in Albanië. In het verleden herbergde ook Servië de nodige Pink Panthers. Bij dit soort niet-EU-landen verloopt de samenwerking tussen opsporingsdiensten in de regel niet al te soepel, al claimt de Limburgse politie dat er nu goed contact is met de Balkan.

Omerta is heilig

Maar dan nog: in de kleine gemeenschappen waar de mannen vandaan komen is de omerta heilig, weet onderzoeker John Shaw. Niemand praat, zelfs niet voor een beloning van een half miljoen. “Zo’n bedrag trekt tipgevers, maar uiteindelijk blijft hun informatie vaag. Als je iemand verraadt, heeft dat in zo’n kleine gemeenschap grote gevolgen. En je wil natuurlijk wel dat je kinderen nog naar school kunnen en je oma naar de kerk. Dus houdt iedereen zijn mond.”

Nog moeilijker dan het achterhalen van de daders wordt het terugvinden van de buit. Want ook dát maakt de Pink Panthers tot de succesvolste juwelenrovers ter wereld. “Ze zijn een van de weinige bendes met het netwerk om zulke waardevolle spullen verkocht te krijgen,” zegt juwelier Martin Winckel. Hij is ook de drijvende kracht achter de Internationaler Juwelier-Warndienst, dat juweliers in heel Europa waarschuwt over dieven en hun werkwijze.

Winckel wijst op een kraak van de Pink Panthers in Düsseldorf in december 2020, waarbij voor 3,3 miljoen euro aan horloges werd gestolen. De prijzige klokjes doken een week later op bij twee juweliers in Belgrado. Een van hen werd gezien als het brein achter de roof; via hem werden de spullen doorverkocht aan bekende Servische politici, sporters en muzikanten.

Diamantslijpers

Bij diamanten is het echter een heel ander verhaal. Vooral als het, zoals bij de Tefaf-roof, gaat om een wereldberoemde ketting. Volgens Winckel zijn er twee mogelijkheden: of een rijke liefhebber heeft deze specifieke ketting ‘besteld’ om die alleen achter gesloten deuren te dragen, of de diamanten worden bijgeslepen zodat ze niet langer herkenbaar zijn. “Het kan niet anders dan dat de Panthers samenwerken met diamantslijpers en -handelaren, waarschijnlijk in Antwerpen of Israël.” Via een aantal tussenstappen komen de stenen uiteindelijk terecht in bijvoorbeeld Rusland of het Midden-Oosten.

Maar er is hoop. In ieder geval een van de tien gestolen sieraden van de Tefaf-roof is volgens de politie terecht. Dat betekent meteen ook een barst in het pantser van de Pink Panthers. Als een van de diamanten opduikt, zijn de Balkanrovers misschien wel minder ongrijpbaar dan ze lijken.