Met de nieuwste maatregelen leek het kabinet niet meer de routekaart te volgen die het half oktober met veel bombarie presenteerde. Houden we de routekaart nog aan, of navigeren we ons op de tast door de coronapandemie?
Tijdens de persconferentie van 3 november hadden premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zo'n tweeduizend woorden bij elkaar nodig voor hun inleidende opmerkingen. En wat viel communicatie-expert Lars Duursma op? Niet één keer werd er gesproken over de routekaart, die met veel bombarie in de persconferentie daarvoor is aangekondigd.
De routekaart is gelanceerd naar Iers model, om een langetermijnplan te schetsen als het aankomt op de coronamaatregelen.
Zeer ernstig
Op de Nederlandse routekaart prijken vier niveaus met corresponderende signaalwaarden en maatregelen. Meer dan 150 positieve testen per 100.000 inwoners in een week? Dan gaan we naar niveau ‘ernstig' en moet bijvoorbeeld de horeca om 22.00 uur dicht. Loopt dat op tot 250? Dan hebben we te maken met ‘zeer ernstig’ en gaat de horeca helemaal dicht.
Hoe ernstiger, hoe donkerroder de kleur op de routekaart, met helemaal rechts in het gitzwart: de totale lockdown. Maar die kwam er niet. Wel besloot de regering op 3 november tot aanvullende maatregelen – getiteld ‘tijdelijke verzwaring van de gedeeltelijke lockdown’ – die niet corresponderen met de routekaart, zoals de sluiting van musea, bioscopen en theaters.
Die maatregel is namelijk geschaard onder de totale lockdown op de routekaart. Maar zo mag het niet heten, volgens de regering. Bovendien lag het aantal van 44,6 positieve besmettingen per 100.000 inwoners van 3 november onder de daarvoor aangegeven signaalwaarde van 250 – al moet gezegd worden dat de signaalwaarden niet alleen op de besmettingscijfers zijn gebaseerd. De sluiting van musea, bioscopen en theaters wordt komende week ook weer opgeheven.
Tekst gaat verder onder afbeelding
Verstoppertje
Communicatie-expert Duursma, die onder meer politici adviseert, zegt: “De routekaart speelt aardig verstoppertje op dit moment. Als je naar het coronadashboard gaat of het coronaportaal van de rijksoverheid, zie je hem niet. Zelfs niet via de zoekfunctie bij het RIVM.”
Hij ziet overigens wel het nut van de routekaart in. Het Centraal Planbureau (CPB), het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) schreven in mei al in een advies dat het kabinet moet waken voor termen die de maatregelen een permanent karakter geven, zoals ‘het nieuwe normaal’ en ‘anderhalvemetersamenleving’. Een routekaart, daarentegen, geeft een gevoel van controle: we kunnen inschatten hoe onze toekomst eruit ziet. En dat willen mensen graag.
Vliegtuig
Duursma: “Mensen vinden doorgaans het vliegtuig enger dan fietsen door het centrum van Amsterdam, terwijl objectief dat laatste onveiliger is. Maar als je door Amsterdam fietst, heb je meer gevoel van controle.”
Volgens hem ligt het probleem erin dat de maatregelen tot stand komen door stevige politieke onderhandelingen. “Elke minister komt op voor z’n eigen portefeuille, blijkt uit reconstructies van de totstandkoming van het beleid. Uiteindelijk komen er compromissen uit die niet altijd in lijn zijn met zo’n routekaart. Het is klassiek gepolder.”
Ziekenhuizen
Volgens hoogleraar gezondheidscommunicatie Bas van den Putte van de Universiteit van Amsterdam ligt het probleem elders. “Ik denk niet dat mensen de routekaart hebben geprint en opgehangen op hun toilet, dat is moeilijk bij te houden.”
Hij stelt dat de regering transparanter had kunnen zijn in haar overwegingen. “Wat gek voelt in de hoofden van de mensen, is dat in de persconferentie van half oktober werd gesteld dat het doel van de maatregelen was dat de besmettingen omlaag moesten. En nu kwamen er maatregelen bij, terwijl de besmettingen afnamen."
200 ic-opnames
Premier Rutte erkende in zijn vragenuurtje via een livestream woensdag dat de routekaart ‘niet voorzag in een versneller van twee weken’. Die was wel nodig, omdat het ‘anders te lang in de ziekenhuizen te krap bleef’. Volgens hem zijn er 200 ic-opnames uitgebleven door de extra maatregelen.
Maar volgens Van den Putte had dat preciezer kunnen worden gecommuniceerd, zodat mensen weten wat ze kunnen verwachten." Rutte erkende dan ook in zijn vragenuurtje: “De keuzes die we gemaakt hebben, zullen nooit helemaal perfect zijn, of helemaal uit te leggen zijn.”
Nu vervallen de nieuwste maatregelen dus vanaf aankomende donderdag. Wordt dan de routekaart weer aangehouden? Het lijkt er wel op: minister De Jonge (Volksgezondheid) verwees in dezelfde livestream naar de niveaus uit de routekaart. "We moeten zo snel mogelijk naar risiconiveau 1, en ook dan zullen nog een hoop maatregelen gelden.”
