Trekt Ongehoord Nederland zich iets aan van de ombudsman?

Er zijn nieuwe kijkersklachten over Ongehoord Nederland (ON). Zelf kan de omroep zich niets voorstellen bij ‘die negativiteit’, zoals presentator Raisa Blommestijn het noemt. Zij heeft juist duizenden positieve berichten gehad, vertelde ze donderdag in Ongehoord Nieuws. Een dag eerder meldde de journalistieke ombudsman van de publieke omroepen, Margo Smit, dat ze de klachten heeft doorgestuurd naar ON voor een reactie.

ON kreeg in juni een tik op de vingers van Smit, omdat de omroep stelselmatig journalistieke uitgangspunten had geschonden en nepnieuws verspreidde. Er volgde een boete van ruim 93.000 euro.

Interpretaties van het nieuws

Heeft die terechtwijzing gevolgen? Afgaande op de eerste vier afleveringen na de zomerstop van Ongehoord Nieuws – vooralsnog ON’s enige tv-programma – zijn er dingen veranderd. Het afficheert zich nu als ‘opinie- en duidingsprogramma’, met ruimte voor meningen en interpretaties van het nieuws.

Nieuw is ook de rol van rechtsfilosoof Raisa Blommestijn. Vóór de zomer duidde ze als regulier ‘panellid’ het nieuws, nu is ze duo-presentator met Arlette Adriani. Hoofdredacteur Arnold Karskens heeft voortaan elke donderdag aan het slot een gesproken column.

Wat verder opvalt is dat de redactie de nodige research verricht voor filmpjes over onderwerpen zoals criminaliteit onder migranten, groeiende armoede en linkse doelen die de Postcode Loterij zou steunen. Zo zijn er cijfers uit onverdachte bronnen als het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Ook is ruimte voor bijvoorbeeld boerenleider Bart Kemp, door het AD onlangs omschreven als ‘kalm en genuanceerd’.

‘Meest diverse omroep van Hilversum’

Onveranderd is dat de onderwerpkeuze van wat Karskens ‘de meest diverse omroep van Hilversum’ noemt, naadloos aansluit bij de rechtspopulistische politieke agenda. Een sneer naar ‘de linkse Volkskrant en NRC’ over gebrekkige aandacht voor de aanslag op Salman Rushdie, geschamper over een toneelstuk met een non-binaire Jeanne d’Arc, kritiek op het stikstofbeleid en de permanente coronawet – allemaal koren op de molen van Kamerleden Gideon van Meijeren (Forum voor Democratie) en Wybren van Haga (Belang van Nederland) die deze maand te gast waren. En ook nu hebben de gesprekken een hoog vind-je-het-geen-schandegehalte, waarbij de voorzet in een studio vol gelijkgezinden alleen hoeft te worden ingekopt.

Donderdag kwamen FvD’ers Thierry Baudet en Sid Lukkassen in een filmpje aan het woord. In de studio zat partijgenoot Paul Cliteur. Deskundigen van buiten de politiek die in beeld komen zijn bijvoorbeeld huisarts Naomi Dongelmans, pleitbezorger van het onbewezen geneesmiddel tegen corona ivermectine, en politiek analist en oud-FvD-lid Rutger van den Noort.

Net als vóór de zomer stuit ON in gesprekjes op straat hoofdzakelijk op mensen die de regering waardeloos vinden. En ook nu lijkt er ruimte voor onjuiste of onbewezen informatie. Zo noemde Van Meijeren het ‘onomstotelijk bewezen’ dat het stikstofbeleid niets met natuurbescherming te maken heeft en kreeg hij geen strobreed in de weg gelegd toen hij zei dat de permanente coronawet voortvloeit uit de wens ‘tirannieke maatregelen’ op te leggen. Het past in de door Smit beschreven interviewaanpak, waarbij ‘zonder doorvragen niet-onderbouwde meningen tot feit in het gesprek worden’.

Onderscheid tussen feit en mening

De vermelding dat Ongehoord Nieuws ruimte biedt aan meningen en interpretaties, laat onverlet dat de journalistieke code van de NPO geldt voor het programma. Dat de visie van hoofdredacteur Karskens voortaan wordt gepresenteerd als column, komt tegemoet aan het in die code bepleite onderscheid tussen feit en mening. Maar toen Reinette Klever afgelopen dinsdag commentator was, bleef haar functie als ON-bestuurder onvermeld, terwijl Smit juist transparantie over zulke dubbele petten wenst.

Voor de ombudsman is het optreden van de presentator essentieel. Diens rol moet scherp gedefinieerd zijn. De vraag is of dat bij Raisa Blommestijn steeds het geval is. Terzijdes als ‘we moeten dit niet willen’ (de nieuwe coronawet) en ‘extreemlinkse doelen zoals Milieudefensie’ die de Postcode Loterij steunt, kunnen verwarring wekken. Is ze nu presentator of commentator?

Die kwestie drong zich vooral op toen co-presentator Adriani haar vorige week bevroeg over een plannetje van Rabobank-econoom Barbara Baarsma om de CO2-uitstoot terug te dringen.

(tekst gaat verder onder de tweet)

Volgens Blommestijn was het ‘helemaal niet toevallig’ dat Baarsma aan het World Economic Forum zou zijn verbonden en worden crises ‘aangegrepen of gecreëerd’ om de controle op het leven van mensen te versterken. “Dat is ook waarom ik een aantal keer vroeg aan jullie: moeten we überhaupt het probleem [van CO2-uitstoot] als zodanig onderkennen?”

Ook bij praatprogramma’s van andere publieke omroepen permitteren presentatoren zich uitstapjes als duider of deelnemer aan het debat. Bij ON valt de frequentie op, al was Blommestijn in de uitzending van donderdag alleen toen het ging over censuur op internet eerder deelnemer aan de discussie dan gespreksleider. Toch een beetje geschrokken van de nieuwe klachten?