Strijder voor de meest wanhopigen: Jan Mokkenstorm (1962-2019)

Als student kampte hij met suïcidale gedachten. Als psychiater en oprichter van hulpplatform 113 wilde Jan Mokkenstorm het aantal zelfdodingen terugbrengen naar nul.

‘Niemand moet eenzaam en radeloos een einde aan zijn leven maken.’ Dat was de leidende gedachte waarmee Mokkenstorm (Leiderdorp, 1962) in 2009 suïcidepreventie­project 113 begon. Dat het streven naar minder zelfdodingen nu hoog op de politieke en psychiatrische agenda staat, is de verdienste van de vastberaden Mokkenstorm.

113, gefinancierd door de overheid en ProRail, is tegenwoordig prominent aanwezig langs beruchte spoorlijnen, waar suïcides met zo’n dertig procent daalden. De medewerkers van de organisatie, gezeteld in Zuidoost, krijgen zo’n tweehonderd crisis­telefoontjes voor vrijwillige hulpverlening per dag.

Mokkenstorm, zoon van een verzekeringsagent en een moeder die aan zware migraine leed, was bekend met suïcidale gedachten. Het hervormde gezin bracht hem geen gemakkelijke jeugd, zo zei hij in NRC Handelsblad. Op school werd hij ­gepest. Andere kinderen noemden hem ‘de poot’ en trokken zijn broek omlaag.

Als geneeskundestudent in Maastricht voelde hij zich zo somber dat hij zelfdoding overwoog. Pas nadat hij die gedachte had toegelaten en hulp had gezocht, klauterde hij op.

Geridderd

Mokkenstorm werkte in zijn jonge jaren in de Valerius­kliniek. Suïcide heeft hem zijn hele loopbaan geboeid. In maart promoveerde hij op het onderwerp aan de Vrije Universiteit. De psychiater wist toen al dat hij vanwege alvleesklierkanker niet meer lang te leven had. Na uitreiking van de doctorstitel kreeg hij in een volle aula een staande ovatie.

Op het jaarlijkse voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie in Maastricht werd Mokkenstorm dit jaar geëerd met het erelidmaatschap. In een lang pleidooi schetste hij toen opnieuw het belang van suïcidepreventie, waarna hij ­hevig geëmotioneerd afscheid nam van de zaal met collega’s.

Hoewel Mokkenstorm in de laatste levensfase veel erkenning kreeg –die in 2018 werd geridderd – maakte hij niet alleen maar vrienden. Bij zijn promotie roemden mensen die hem goed kenden zijn empathie en betrokkenheid bij patiënten, maar ze memoreerden ook Mokkenstorms drammerigheid, branie en felheid. Hij kon onaardig zijn, wist hij zelf.

Wat hem zeer krenkte, was de vaststelling dat het aantal jaarlijkse zelfdodingen in Nederland sinds de oprichting van 113 alleen maar was gestegen. Pas in 2018 vond er een lichte daling plaats naar 1829; gemiddeld vijf per dag. Ook de opmerking dat het nobel, maar niet realistisch is om te streven naar nul suïcides was tegen het zere been. Je kunt zelfdodingen beheersen zoals je verkeersdoden kunt beheersen, was zijn overtuiging.

Vorig jaar zomer hoorde Mokkenstorm dat hij ongeneeslijk ziek was. Hij voerde liefdevolle en emotionele gesprekken met vrienden, zijn vrouw en hun vier kinderen, en rondde ook zijn proefschrift af. Maandag is hij op 57-jarige leeftijd overleden.