Stolpersteine Poetsdag: zo glanzend dat je er wel over móét struikelen

Een ‘struikelsteen’ met de naam van een slachtoffer van de nazi’s moet glanzen en opvallen. De Stichting Stolpersteine en het Amsterdams 4 en 5 mei comité organiseren vandaag de Nationale Stolpersteine Poetsdag.

Gewapend met een fles water, zout en citroen en een koperglansdoek buigen Ulrike Ziegler (58) en Veri Wisman (73) zich over de twee Stolpersteine, ofwel struikelstenen, in de Roemer Visscherstraat in Zuid. Even flink poetsen en de donkere stenen vallen weer op.

“Ik loop hier elke dag langs en zag hun namen op de stenen staan: Isidor Emanuel Drievoet en Renée Drievoet-Elzas. Wie zijn dit? Thuis heb ik hun verhaal opgezocht,” zegt Ziegler.

Het echtpaar Drievoet kwam in 1945 om, hij in Bergen-Belsen, zij bezweek tijdens het ‘Verloren transport’ van gevangenen uit Bergen-Belsen tussen Hagenow en Wittenberge. Ziegler: “Het is de bedoeling dat mensen de namen op de struikelstenen lezen. Want zolang een naam wordt genoemd, is iemand niet vergeten.”

Op joodsmonument.nl staat te lezen dat Drievoet advocaat en procureur van beroep was en in 1936 met Renée was getrouwd. De stenen liggen voor hun voormalige huis, op nummer 37. “Het raakt me hoe jong zij waren toen ze werden omgebracht. Ik kom uit Duitsland en kreeg op school vaak geschiedenisles over de oorlog. De Holocaust zit in mijn hersenen geprent,” zegt Ziegler.

Persoonlijke reden

Wisman heeft een persoonlijke reden. In 1941 vingen haar ouders een tweejarig Joods meisje op dat uit de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg was gesmokkeld. Ze vertrokken met haar op de fiets naar Delfzijl omdat het in Amsterdam te gevaarlijk was. Het meisje, dat met haar ouders en broertje op de Willemsparkweg had gewoond, heeft de oorlog als enige van dit gezin overleefd. Na de bevrijding kwamen haar grootouders, tante en oom haar ophalen, waarna ze naar Israël is geëmigreerd.“Mijn ouders hebben haar nooit meer gezien. Ze waren daar erg verdrietig over,” zegt Wisman, die naar het meisje is vernoemd.

Wisman maakt met het poetsen een statement tegen discriminatie. Als de stenen zijn gepoetst, kijkt ze tevreden naar het resultaat. “Als ik in dit huis zou wonen, dan zou ik ervoor zorgen dat deze steen altijd zou glimmen. Je attendeert ermee ook andere mensen op het verhaal achter de stenen.”

Want dat is ook het doel achter de actie, legt directeur van de Stichting Stolpersteine, Alexander Stukenberg, uit. Voorbijgangers moeten als het ware struikelen over de messing herinneringsstenen en de naam, geboorte- en overlijdensdatum en overlijdensplaats gaan lezen. En dat gebeurt eerder als ze glanzen, opvallen.

Twee keer per jaar

In Amsterdam liggen inmiddels 670 struikelstenen voor voornamelijk gedeporteerde en vermoorde Joden. De eerste steen werd op 4 mei 2009 gelegd. De meeste stenen liggen in Zuid, Oost en het Centrum. Zo’n 280 stenen zijn reeds gemaakt maar moeten nog gelegd worden, waaronder een stuk of tien voor andere slachtoffers, zoals verzetsstrijders en homo’s. Vanwege de coronamaatregelen laat dit nog even op zich wachten.

Het is de bedoeling de poetsdag twee keer per jaar te organiseren: voor de herdenking op 4 mei en voor de herdenking van de Kristallnacht van 9 op 10 november. “De stenen oxideren en krijgen daardoor dezelfde kleur als de straat of de tegels. Ze moeten meer opvallen,” aldus Stukenberg.

Sarie Beames (11) doet ook mee met de poetsdag. “De opa van mijn oma verstopte in de oorlog Joden in het bos. Mijn oma heeft me daarover verteld. Wij leven in vrijheid maar de mensen uit de oorlog is de vrijheid afgepakt. Ik vind het een mooi idee om hierbij stil te staan. Het is belangrijk dat de namen van de slachtoffers goed gelezen kunnen worden.”

Voor meer informatie over het poetsen en het juiste poetsmiddel: stichting-stolpersteine.nl/nationalepoetsdag