PlusReconstructie
Speciale Catshuissessie over excuses slavernij: mea culpatour kabinet kent stroeve aanloop
Het kabinetsvoornemen om excuses aan te bieden wordt nog niet met gejuich ontvangen. Op 8 december hoopt minister-president Mark Rutte de rijen te sluiten met een speciale Catshuissessie.
Op zijn persoonlijke briefpapier heeft premier Rutte op 11 november een aantal organisaties uitgenodigd om met hem op 8 december in het Catshuis te komen praten over ‘een zorgvuldige omgang met dit verleden’. In de brief schrijft Rutte verder te willen spreken over ‘de best mogelijke manier om vorm te geven aan erkenning, herdenking en aandacht voor de doorwerking van het slavernijverleden in het hier en nu’.
De sessie zal nodig zijn, want de aanloop oogt rommelig. De plannen om op 19 december op acht plekken excuses te maken, waren al uitgelekt en een aantal organisaties en politieke partijen voelde zich erdoor overvallen.
Tegelijkertijd is er wrevel over de timing van de bijeenkomst in het Catshuis. “Weten ze in Den Haag niet dat het in Suriname op 8 december 42 jaar geleden is dat de Decembermoorden werden gepleegd tijdens de staatsgreep?” zegt een betrokkene die anoniem wil blijven.
Ook VVD-Kamerlid Pim van Strien noemt de datum van 8 december een ongelukkige keuze.
Waanzin
Er zit, kortom, ‘ruis op de lijn’, zegt Joyce Sylvester van de staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme. Van de datum 8 december dacht ze ook: “Oeps. Ik ga ’s avonds naar de herdenking en de Catshuissessie is ’s ochtends. Dat de premier er zelf is, vind ik belangrijk. Het voornemen is goed van het kabinet, maar die excuses moeten wel geaccepteerd worden.”
De Rijksvoorlichtingsdienst zegt desgevraagd dat er diverse sessies komen en dat zij geen bezwaren hebben vernomen over de datum van 8 december.
Ook Ruttes eigen VVD is kritisch over de uitgelekte plannen voor de herdenking. Vooral het bericht dat het kabinet 200 miljoen euro wil uittrekken voor bewustwording over slavernij zit de liberalen niet lekker. “Waanzin als het waar is,” zegt Kamerlid Van Strien daarover. Dat kan wel met minder, vindt hij. Dit bedrag is door Rutte overigens nog niet bevestigd.
Maar ook de weg naar excuses zelf bevalt de VVD niet. “We hadden graag gezien dat er vooraf een brede dialoog was gevoerd met voor- en tegenstanders. In Nederland, Suriname en Caribisch Nederland. Daarvan lijkt beperkt sprake. Dat is niet goed voor het draagvlak van eventuele excuses. Het leidt tot onbegrip hier en onvrede daar.”
Ministeries wijzen naar elkaar
De aanstaande excuses voor het slavernijverleden beginnen vormen aan te nemen van een vertrouwd Haags schimmenspel: iedereen weet al tijden dat het eraan zit te komen, achter de schermen zoemt van alles rond, maar tot het besluit formeel genomen is, zwijgen de hoofdrolspelers opzichtig.
Intussen zijn de plannen zo goed als klaar. Sinds juli vorig jaar zijn er al voorbereidingen getroffen, nadat een speciale dialooggroep had geadviseerd excuses te maken voor het slavernijverleden, een ‘misdaad tegen de menselijkheid’. De sessie op het Catshuis wordt beschouwd als de finale van de dialooggesprekken.
Maar de contacten in Suriname met de belangengroeperingen vlotten nog niet echt. Zo zegt een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken hierover dat Binnenlandse Zaken de coördinatie heeft in de contacten met de betrokken organisaties. En bij het ministerie van Binnenlandse Zaken wijzen ze naar Buitenlandse Zaken.
Ingewikkelde choreografie
Maandag 19 december is dan de grote dag. De politieke choreografie is tamelijk ingewikkeld: zeven Nederlandse bewindspersonen in Suriname, Curaçao, Aruba, Sint Maarten, Saba, Sint Eustatius en Bonaire die sorry zeggen voor het aandeel van de Nederlandse staat in het slavernijverleden.
In Nederland maakt premier Mark Rutte in het bijzijn van de vicepremiers eerst formeel excuses, minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs) spreekt daarna met nazaten. In Suriname en op de eilanden vullen de ministers en staatssecretarissen dat mea culpa aan met een toespraak en specifieke plannen en beloftes per (ei)land.
Al begin dit jaar werd het idee geboren om niet op één plek excuses te maken. “Anders doe je mensen tekort,” meldt een bron. “Elk land en elk eiland heeft een eigen verhaal. Dat moet je recht doen.”
De datum zelf – 19 december – is niet symbolisch, maar is wel een ‘logisch moment’, omdat het kabinet eerder al beloofde om ‘voor 2023’ met een reactie te komen op het advies van de dialooggroep.
Vreemde rolverdeling
De historische stap zal echter geen gegarandeerd succes zijn. Over de rolverdeling in het kabinet heerst bijvoorbeeld enige verbazing, zowel in Nederland als daarbuiten. Het bestuur van de stichting Eer- en Herstelbetalingen Slachtoffers van slavernij in Suriname vraagt zich bijvoorbeeld af waarom minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming), zelf nota bene ‘nazaat van een tot slaaf gemaakte’, in Paramaribo sorry moet zeggen .
“Nederland heeft toch ook niet aan een Indonesische nazaat van de Indonesische slavernij gevraagd om zulks in Indonesië te doen?” zei voorzitter van de stichting Roy Kaikusi Groenberg eerder deze week. Een bron rond het kabinet benadrukt overigens dat Weerwind zelf ‘de hand opstak’.
De roep om de koning excuses te laten maken als ‘boegbeeld boven de partijen’ klinkt eveneens luid, ook al omdat de slavernij ‘in naam der koning’ werd uitgevoerd. Maar Rutte en coalitiepartners vinden dat koning Willem-Alexander niet in dit ‘politieke debat’ getrokken moet worden.
