Russische webgigant Yandex koos voor Nederland – en betaalt nu de prijs

Het eerste ‘Nederlandse’ bedrijf dat slachtoffer kan worden van de Ruslandcrisis, dient zich aan. Webgigant Yandex, gevestigd op Schiphol, zit in grote problemen nu de handel in de aandelen is stilgelegd. Daarmee komt het voortbestaan van de grootste zoekmachine, webwinkel, maaltijdbezorger en Uberkloon van Rusland in gevaar.

Yandex (‘yet another index’) is een echte webpionier, een jaar ouder dan Google zelfs. Het is niet alleen de meestgebruikte zoekmachine in Rusland; met zo’n 90 andere activiteiten ís Yandex het Russische internet.

Russen mailen met Yandex, kijken filmpjes via Yandex, luisteren muziek met Yandex op een slimme luidspreker van Yandex (‘Alisa’), bestellen boodschappen en maaltijden bij Yandex (en laten die met Yandexkoeriers thuisbezorgen) en pakken na een avondje stappen de Yandextaxi. In 2020 zette de moloch met 18.000 werknemers 3 miljard dollar om en verloor het bijna 96 miljoen dollar, onder invloed van de coronapandemie.

De dagelijkse leiding van de internetgigant mag vanuit Moskou plaatsvinden, de hoofdzetel van Yandex NV zit al sinds juni 2004 in het WTC op Schiphol, inmiddels met 15 dochters. Dat zal vooral samenhangen met het lakse Nederlandse belastingregime: als Nederlands bedrijf hoefde het concern lange tijd minder belasting over rente en dividendinkomsten af te dragen in Rusland.

Beurshandel stilgelegd

De Oekraïneoorlog lijkt op het eerste oog geen gevolgen te hebben voor de internetgigant. Yandex en grootaandeelhouder Arkadi Volozj staan immers op geen enkele westerse sanctielijst. Alleen legden de Amerikaanse beurzen een week geleden de handel in alle fondsen met een Russisch tintje stil. Yandex heeft sinds 2011 een notering aan de Nasdaq.

In de dagen voordien was het aandeel bijna 60 procent minder waard geworden. Had de kolos in november nog een beurswaarde van ruim 31 miljard dollar, inmiddels is dat gekrompen tot 6,8 miljard. De 55-jarige Volozj, die tot voor kort 2,6 miljard waard was, moet het nu zien te rooien met minder dan 600 miljoen dollar. De koersval is nog veel ingrijpender voor medewerkers van het bedrijf die deels in personeelsopties zijn uitbetaald.

De beursnotering is een soort onderpand voor obligatieleningen die het bedrijf overeind houden. Volgens de voorwaarden kunnen de leningen, onder meer circa 12,5 miljoen van ABN Amro, worden opgeëist als de aandelenhandel meer dan vijf handelsdagen stilligt. Dat moment werd maandagavond bereikt. Het bedrijf heeft niet het geld om de 1,25 miljard dollar die met de obligaties is gemoeid, te compenseren.

Meer obstakels

Zelfs als die hobbel wordt genomen, is Yandex nog niet uit de problemen. Zo droogt het aanbod in het virtuele winkelcentrum van Yandex op nu er geen westerse consumentengoederen meer worden geleverd. Dat geldt ook voor cruciale internetapparatuur om de systemen van Yandex op gang te houden. Het bedrijf zingt het naar eigen zeggen met de huidige technologie hoogstens 12 tot 18 maanden uit.

Ook worden joint-ventures met westerse bedrijven ontmanteld. Zo trekt Grubhub, de Amerikaanse dochter van Thuisbezorgdmoeder JET Takeaway, de stekker uit een deal voor de levering van maaltijdbezorgrobots. Uber is bezig zijn belang van een derde in Yandex’ taxidienst te verkopen. En activiteiten buiten Rusland, het bedrijf is actief in onder meer Duitsland, Turkije en Kazachstan, zijn passé. Litouwen heeft Google en Apple gevraagd de app van Yandex.Taxi te verwijderen.

Het meest omineus is het dreigement van de Russische regering om buitenlandse bezittingen van westerse bedrijven te nationaliseren. Als dochter van een Nederlands bedrijf staat Yandex dan nadrukkelijk in het vizier van een regering die toch al kritisch kijkt naar de macht van internetbedrijven.

De teugels zijn de afgelopen jaren al strak aangehaald. Yandex’ nieuwsdienst staat inhoudelijk onder curatele van het Kremlin.

Concessies

In een toespraak over de gevaren van internet (‘een project van de CIA’) in 2014, na de eerste westerse sancties vanwege de Russische annexatie van de Krim, refereerde Poetin aan Yandex als ‘een bedrijf dat is ontwikkeld met westerse invloed’. Vorig jaar nationaliseerde het Kremlin concurrent VK al en dwong het verregaande concessies af bij het bestuur van Yandex.

De fiscale aanwezigheid in Nederland heeft zijn glans inmiddels verloren, want sinds 1 januari is Rusland uit het belastingverdrag met ons land gestapt. Ook zal het bedrijf op zoek moeten naar een nieuwe accountant; PricewaterhouseCoopers staakte deze week zijn werkzaamheden in Rusland.