Raad van State twijfelt over dwangwet asiel, maar zet er ook geen harde streep doorheen

Met andere woorden: de Raad van State twijfelt erg of de wet wel zinnig is, maar zet – anders dan wel werd gedacht – geen keiharde streep door de wet.

De Raad van State twijfelt onder meer over het aspect van de wet dat gemeenten die meer opvang bieden daarvoor beloond worden. Dat brengt een ‘competitief element’ dat ‘niet bijdraagt aan de solidariteit tussen gemeenten’ die de regering juist ‘op het oog heeft’.

Daarnaast vindt de adviseur veel van de wet nog onduidelijk, bijvoorbeeld over de rol van provincies (die gemeenten de facto dwingen) en de termijn waarbinnen de gemeenten de opvangplaatsen moeten realiseren. De Raad van State schrijft verder: ‘Ook zijn veel aspecten van het wetsvoorstel nog niet uitgewerkt, zoals hoe de verdeling van opvangplaatsen over provincies en gemeenten precies tot stand komt. De verdeling raakt echter de kern van het wetsvoorstel en kan niet zonder meer op een later moment (...) worden geregeld.’

De Raad van State adviseert de wet aan te passen en een ‘eenvoudiger systematiek’ in de wet te schrijven waarin geen dwang staat, maar wel duidelijke ‘taakstellingen’ over hoeveel opvangplekken een gemeente moet bieden.

Politieke deal

De voorgestelde spreidingswet is een vitaal onderdeel van de politieke deal die VVD, D66, CDA en ChristenUnie sloten om de asielcrisis rond aanmeldcentrum Ter Apel te bezweren. Naast extra woningen voor asielzoekers en meer geld wilden de partijen dat gemeenten ook konden worden gedwongen tot de opvang van asielzoekers. Een aantal burgemeesters drukt namelijk zijn snor als er vraag om plekken is. Vooral binnen de VVD leverde dat veel weerstand op: de dwang schoot de liberale achterban in het verkeerde keelgat, maar uiteindelijk kwam met lobbywerk van VVD-leider Mark Rutte de deal wel tot stand.

De asieldeal is sinds de geboorte al aan het afbrokkelen. In gerechtelijke procedures, aangespannen door asielzoekers, hekelden rechters al de maatregel dat gezinsherenigingen zijn gepauzeerd. Asielzoekers die nu een verblijfsstatus krijgen, en dus hun gezin mogen laten overkomen, moeten eerst wachten op een woning voordat zij familie naar hier mogen halen. Maar rechters staken daar in individuele gevallen al een stokje voor. De procedures waarin besloten wordt of iemand recht heeft op asiel werden opgerekt in duur, maar dat wilde de rechter in een aantal zaken ook niet toestaan.

Oplossing

Nu de gesloten deal broos is, komt er meer druk te liggen bij VVD-leider en premier Rutte. Die zet in op Europese maatregelen in de hele EU om de instroom van asielzoekers te drukken. Nederland wil meer geld voor grenscontroles en het vaker terugsturen van afgewezen asielzoekers. Ook zou de EU een experiment moeten gaan doen door asielprocedures te behandelen aan de Europese buitengrens. Zo kunnen vluchtelingen en kansloze migranten sneller worden gescheiden.

Begin februari is er een Europese top waar migratie op de agenda staat. Volgens Rutte moet de top uiteindelijk in ‘maart, april’ tot maatregelen leiden. De noodzaak is volgens hem duidelijk: “We hebben nu een hele hoge instroom, kijkend naar het gemiddelde.”

Rutte wil terug naar ‘normale’ aantallen, die ‘we aankunnen’. Dit jaar verwacht het Centraal Orgaan Opvang asielzoekers (COA) dat er 75.500 plaatsen nodig zullen zijn, omdat er vanaf het voorjaar weer meer asielzoekers naar Nederland komen. Als er niks verandert, komt ons land 38.000 opvangplaatsen voor asielzoekers tekort.

De beperking van de instroom is ook belangrijk voor Rutte als VVD-leider. Hij beloofde zijn achterban ‘persoonlijk’ dat hij werk zou maken van de instroom. In het kabinet is overigens niet vastgesteld, zei Rutte, of de asielinstroom ‘te hoog of te laag is’. “Maar we hebben wel de overeenstemming dat er voldoende opvang moet kúnnen worden gerealiseerd.”