Plan voor 0 procent btw op groente en fruit dreigt te stranden: ‘Onbegrijpelijk, het is broodnodig’

Het voornemen leek zo helder: niet 9 procent maar 0 procent btw heffen op groente en fruit. Na lang dralen en herhaald aandringen vanuit de Tweede Kamer concluderen onderzoekers nu dat alle varianten tot ‘forse uitvoerings- en handhavingsrisico’s’ leiden, terwijl de gezondheidswinst marginaal zou zijn. Ook is het zeer de vraag of mensen wel gezonder gaan eten, blijkt uit onderzoek in opdracht van het kabinet.

De onderzoekers van SEO Economisch Onderzoek bekeken zeven opties om groente en fruit in te delen en af te bakenen, van een variant met alleen nul procent btw op onbewerkte schijf-van-vijfproducten tot de variant waarin ook jams en vruchtensappen onder het nulprocenttarief zouden vallen. Maar voor al die varianten geldt: praktisch lastig en juridisch riskant. Voedselproducenten die buiten de boot vallen – met een hoger btw-tarief en dus duurdere producten – zouden namelijk naar de rechter kunnen stappen met een beroep op Europese regels en wetten. En zo sneuvelt het coalitieplan mogelijk.

Broodnodig

Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman (Armoede) noemt het onbegrijpelijk als het Den Haag niet gaat lukken om de plannen door te voeren. “Het was een van de populairste maatregelen in het regeerakkoord, maar toch lijkt het kabinet te aarzelen. Onbegrijpelijk, want het is broodnodig dat gezonde voeding voor iedereen betaalbaar en toegankelijk wordt.”

De tendens in de Amsterdamse raad is dat het allemaal onnodig ingewikkeld wordt gemaakt. Tijdens de commissievergadering gisteren pleitte onder meer fractievertegenwoordiger Tahnee Didderen (Partij voor de Dieren) bij wethouder Moorman om actiever te lobbyen voor afschaffing van de btw op groenten en fruit.

Moorman: “Waarom zouden we mensen überhaupt belasting laten betalen voor een appel of een peer? Ik snap niet waarom zoiets goeds niet gewoon in uitvoering komt.” Oud-wethouder Eric van der Burg (VVD), inmiddels staatssecretaris, zei 2017 al dat btw op water en groente omlaag moet. Een initiatief waar nog steeds raadsbreed steun voor is, maar Amsterdam kan niks doen zonder de invloed van Den Haag.

Kleine gezondheidswinst

Een andere, sombere boodschap uit het SEO-onderzoek is dat de gezondheidswinst dus klein zou zijn. In het gunstigste geval stijgt de verkoop van groente en fruit met vier procent, terwijl het plan wel duur uitpakt: met het afschaffen van de btw loopt de schatkist tussen de 550 en 950 miljoen euro per jaar mis. Omdat mensen met hoge en lage inkomens een ongeveer even groot deel van hun inkomen besteden aan groente en fruit, profiteren daarbij rijke mensen volgens het rapport in absolute zin het meest van deze lastenverlichting.

Amsterdam zegt op zijn beurt dat voor iemand met een kleine beurs één euro meer waard is dan wanneer mensen veel te besteden hebben. Het verlagen van de btw helpt daarom vooral mensen met een laag inkomen. Ook is het zo dat mensen met hoog inkomen nu al meer groenten en fruit kopen. Zij zullen niet veel meer gaan kopen na een btw-verlaging, terwijl mensen met een laag inkomen dit wel zullen doen.

Staatssecretarissen Marnix van Rij en Maarten van Ooijen, verantwoordelijk voor respectievelijk belastingen en leefstijlpreventie, laten weten het SEO-rapport zorgvuldig te gaan bestuderen. Voor de zomer komen zij met een inhoudelijke reactie.