Op weg naar 1 miljoen armen: bij dit inkomen leef je volgens de overheid in armoede

Wanneer leef je in armoede?

Stel deze vraag aan mensen op straat en iedereen geeft een ander antwoord. De één zal misschien zeggen: als ik geen dak meer boven het hoofd heb. En de ander: als ik geen cadeautje voor mijn jarige kleinkind kan kopen.

De overheid heeft een andere kijk, al worden zelfs daar verschillende armoededefinities gehanteerd. Maar de meest gebruikte is het ‘niet-veel-maar-toereikend-criterium’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Daarmee wordt het bedrag aangeduid dat iemand minimaal nodig heeft voor huisvesting, energie en boodschappen, plus nog wat geld voor ontspanning, zoals een sportabonnement.

In 2023 ligt deze armoedegrens voor een alleenstaande op 1508 euro en volgend jaar stijgt die grens naar 1573 euro. Voor stellen en gezinnen met kinderen gelden hogere bedragen. Heb je minder te besteden, dan leef je dus officieel in armoede.

Dit jaar leven er volgens deze definitie iets meer dan 800.000 mensen in armoede, maar in 2024 loopt dat aantal volgens het Centraal Planbureau (CPB) in één klap op naar bijna één miljoen.

Dat zijn 200.000 mensen erbij. Heeft het kabinet steken laten vallen?

In 2021 leefden er nog 940.000 mensen in armoede. In die zin kun je zeggen dat het aantal eerst is teruggelopen en straks weer toeneemt. Of mensen door het ijs zakken hangt sterk af van hoe de economie draait en of mensen hun baan behouden. Daar heeft het kabinet niet altijd invloed op.

Ook prijsverhogingen spelen een rol, zoals nu. Dat boodschappen en energie duurder worden heeft de regering niet onmiddellijk in de hand. Tegelijkertijd kan de regering mensen wel actief de armoede in drukken door bijvoorbeeld uitkeringen en toeslagen te korten, maar dat is de afgelopen jaren niet gebeurd.

Wat kan er gedaan worden om te voorkomen dat de armoede toeneemt?

Volgens de rekenmeesters van het CPB valt of staat het met de ‘politieke keuzes’ die gemaakt gaan worden. Of beter gezegd: het gaat gewoon om geld. Afgelopen jaar werden miljarden uitgetrokken voor álle Nederlanders om de koopkrachtklap te verzachten, en voor de laagste inkomens in het bijzonder. ‘Gerichte’ maatregelen worden die genoemd. Zo krijgen zij dit jaar een eenmalige compensatie van 1300 euro aan energietoeslag. Verlenging daarvan volgend jaar is alsnog mogelijk.

Het prijskaartje van maatregelen die de armsten helpen: per jaar bijna 4 miljard euro. Dat dilemma komt al snel op het kabinet af: voor 1 juni moet dan de rijksbegroting worden bijgesteld. Minister Carola Schouten (Armoedebeleid) lijkt daar wel op te koersen. Ze liet gisteren weten dat het aantal van één miljoen mensen ‘zeer zorgelijk’ is.

Gaat de gemiddelde Nederlander er dan ook op achteruit?

Vorig jaar zag de doorsnee Nederlander zijn koopkracht nog fors krimpen met 2,7 procent, maar volgend jaar is er weer een klein plusje in het vooruitzicht. De gevreesde ‘dramatische’ krimp van de koopkracht op langere termijn, pakt dus gunstiger uit dan voorspeld werd. Let wel: dit is de doorsnee Nederlander en er is geen gezin te vinden dat precies in dat model past, maar het zegt wel iets.

Volgens het CPB komt dat ongeveer hierdoor: deels ving het kabinet met maatregelen de klap van de hogere energieprijzen op, de lonen zijn iets gaan stijgen en prijzen op de energiemarkt dalen rap. Er zijn wel kanttekeningen: over de periode 2022 tot en met 2024 is er nog steeds een minnetje en als er weer een koude winter komt kan de gasprijs weer flink stijgen. Maar al met al is de conclusie óók: dat zowel bij corona als de impact van de oorlog het ‘aanpassingsvermogen’ van onze economie ‘opnieuw groot’ is gebleken. “Ook in internationaal perspectief presteert de Nederlandse economie relatief goed,” aldus het CPB.