Op het veld beschermde Henny Cruijff (1944-2023) zijn broertje Johan, die door tegenstanders stevig werd aangepakt

De telefoon rinkelde deze week vaker dan normaal in Smit-Cruyff, de sportspeciaalzaak op de Elandsgracht. Vrienden en bekenden belden om de huidige eigenaren Guno Reingoud en Rob Van Der Straeten te condoleren. Zij namen de winkel in 1998 over van Henny Cruijff, die er in 1968 mee was begonnen. Samen met Johan.

De broers Cruijff namen de zaak destijds over van Jan Smit, vermaard om de zelfgemaakte kicksen. Vanwege de internationale uitstraling kwam op de voorgevel niet ‘Smit-Cruijff’ te staan, maar ‘Smit-Cruyff’. Buiten Nederland was de oorspronkelijk schrijfwijze niet uit te spreken, zo was de gedachte, en met het oog op de toen al grote bekendheid was ‘Cruyff’ voor de handel beter. Als zonen van Jordanese marktkooplui lieten de broers Cruijff weinig mogelijkheden voorbijgaan om ergens munt uit te slaan.

Knappe man

In hun jeugd was Henny de grote broer van Johan. Hij was sterker, welbespraakter, beter op school en ook voetballer in de jeugd van Ajax. “Henny was een knappe man die goed lag bij de vrouwen,” zegt Reingoud, die al vanaf 1977 in de sportzaak werkt. In de hoogtijdagen waren er vestigingen van Smit-Cruyff in de Leidsestraat, op de Middenweg, in Purmerend en in Zaandam. Eerder was Henny al bedrijfsleider van een warenhuis in de Kinkerstraat.

“Als werkgever was Henny best streng, maar hij liet je wel vrij,” zegt Van Der Straeten, die ook bijna twintig jaar onder hem werkte. “Als hij de winkel binnenliep, was hij altijd op zoek naar iets wat beter kon; de manier waarop de etalage was ingericht, hoe de dozen waren opgestapeld, dat soort dingen. Henny kwam vaak binnenlopen, want hij heeft jarenlang schuin boven de winkel gewoond.”

Overlijden vader

Het leven van Cruijff veranderde drastisch toen vader Manus in 1959 door een hartaanval overleed. Johan was destijds 12, Henny 14. “Je neemt in bepaalde gevallen de rol over van je vader, zo goed en zo kwaad als dat kan,” zei Henny in de VPRO-uitzending Profiel (2007), over de broers van Johan Cruijff en Franz Beckenbauer.

Zo kocht Henny van zijn eigen geld ooit een stapelbed, zodat Johan en hij op één kamer konden verblijven. In Johans oude slaapkamer in Betondorp kwam ‘oma Kee’ te logeren, die ziek was en in huis moest worden genomen, zo staat in Johan Cruijff, de biografie (2019) van Auke Kok. Ook beschermde Henny, een stevige verdediger in de jeugd van Ajax, zijn rankere broer, die door tegenstanders stevig werd aangepakt. In de A-jeugd werden ze samen kampioen.

Naarmate Johan steeds bekender werd, verslechterde de verstandhouding tussen de broers. Henny had het niet gered in de hoofdmacht van Ajax en verkaste als profvoetballer naar Blauw-Wit en later naar de amateurs naar AFC. Hij zag een rol voor zich als zaakwaarnemer van Johan. Cor Coster, de schoonvader van Johan, kaapte die lucratieve klus echter voor zijn neus weg. Henny organiseerde nog wel voetbalreizen naar Barcelona toen Johan er speelde, maar gaandeweg raakten de twee gebrouilleerd.

Lastercampagne

Dat ging zo ver dat Henny later een lastercampagne begon tegen de toen al, in 2008, overleden Coster. Hij zei in 2011 tegen HP/De Tijd dat Coster tijdens de Tweede Wereldoorlog in een Oost-Europees kamp een SS-uniform had gedragen. Het Niod Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (Niod) constateerde dat Coster tijdens zijn dwangarbeid in Letland niets te verwijten viel en geen SS-lid was geweest, en het tijdschrift rectificeerde de aantijging. Op de begrafenis van hun moeder Nel een jaar eerder, in 2007, wisselden de broers al geen woord, zo schrijft Kok.

“Het is jammer dat bij het overlijden van Henny ook deze geschiedenis weer wordt opgerakeld,” zegt Van Der Straeten van Smit-Cruyff. “Henny bestond ook zonder zijn broer. Bij veel mensen was hij heel geliefd. Ik hield ook van hem.” Reingoud: “Voor mij was Henny een soort vaderfiguur, omdat ik mijn eigen vader nooit heb gekend. Ik heb Henny meer dan veertig jaar gekend. Hij heeft veel voor mij betekend.”

Dementie

De afgelopen jaren leed Henny aan dementie. Hij overleed maandag in een verpleeghuis in Weesp. Johan overleed zeven jaar geleden op 68-jarige leeftijd. “Ik hoop dat die twee elkaar boven weer gevonden hebben,” aldus Van Der Straeten.

Henny Cruijff laat drie dochters na, onder wie BN’er Estelle Cruijff. Het afscheid vindt maandag plaats in besloten kring.