Onderzoek financiering moskeeën: weinig nieuwe inzichten, meer polarisatie

Waarom hij niet was uitgenodigd bij de openbare verhoren in de flitsenquête naar ongewenste buitenlandse beïnvloeding van islamitische instellingen? Thijl Sunier, onderzoeker van de islam in Europa en hoogleraar aan de Vrije Universiteit, weet het niet. Woensdagavond, bij een debat in Amsterdam over het parlementaire onderzoek, zei hij wel de onderzoekscommissie te hebben gesproken. Alleen was dat in de voorbereidende fase, achter gesloten deuren.

Waarom Sunier niet het podium kreeg bij de donderdag afgesloten openbare verhoren, laat zich raden. Feit is dat hij grote vraagtekens heeft bij nut en noodzaak van het onderzoek naar de geldstromen vanuit de Golfregio en Turkije. Op een enkele uitzondering na geldt dat niet voor de deskundigen die de afgelopen twee weken wel verschenen. Zij waarschuwden voor fundamentalistische Arabische en Turkse invloeden en kwamen met voorstellen om financiering in te perken.

Partijdigheid

Door hen wél en experts als Sunier níet op te roepen, maakt de commissie zich kwetsbaar voor verwijten van partijdigheid. Die verdenking hing toch al boven de markt, omdat het onderzoek zich beperkt tot islamitische instellingen. Door ook critici een podium te bieden en stevig aan de tand te voelen, had de commissie haar geloofwaardigheid kunnen versterken. Nu kregen alleen voorstanders van het onderzoek ruim baan.

De enige tegenstanders waren moslims die zelf geld ophalen in het buitenland. Zij lieten vaak niet het achterste van hun tong zien, ook niet toen Kamerleden er een soort kruisverhoor van maakten. Terwijl de Utrechtse burgemeester Jan van Zanen alle ruimte kreeg voor wollige antwoorden, moest de provocerende imam Suhayb Salam alleen ‘ja’ of ‘nee’ zeggen.

De radicaal-islamitische beweging Hizb ut-Tahrir sprak van ‘een vernederende publieke ondervraging’ en een ‘moderne inquisitie’. Volgens Jacob van der Blom – oprichter van moskee De Middenweg in Rotterdam en voorzitter van de Blauwe Moskee in Amsterdam – regende het steunbetuigingen nadat hij ruim anderhalf uur was gegrild door de commissie. Yassin Elforkani, hoofdimam van de Blauwe Moskee, meldde daarnaast ernstige bedreigingen, volgens hem veroorzaakt door suggestieve vragen van de commissie.

Te vrezen valt dat ook imam Salam, wiens Utrechtse organisatie volgens onderzoekers kinderen met de rug naar de samenleving zet, in een deel van de islamitische gemeenschap goodwill heeft gekweekt door in zijn verhoor met succes de confrontatie te zoeken.

Namenlijst

Met haar vatbaarheid voor propaganda uit Ankara vormt de Turks-Nederlandse gemeenschap een geval apart. Op de laatste verhoordag riep de commissie een voorman van de Nederlandse tak van de Turkse overheidsorganisatie Diyanet ter verantwoording. Het ging onder andere om het opstellen van een namenlijst met vermeende Gülenaanhangers in 2016 en een demonstratie in 2014 bij een herdenkingsmonument voor de Armeense genocide.

Murat Türkmen ontkende dat Diyanet betrokken was, maar betreurde de voorvallen ook. Dat was mager, maar beter dan niets.

Veel nieuws hoorden we niet de afgelopen weken. De ondervragingen leken vaak een invuloefening, bedoeld voor draagvlak voor het inperken van buitenlandse financiering. Daar is ook wel wat voor te zeggen. Vertegenwoordigers uit de moslimgemeenschap onderschreven de waarschuwing van AIVD-topman Dick Schoof voor groeiende invloed van ‘salafistische aanjagers’.

De zware bedreigingen tegen een getuige die een boekje opendeed over extremisme en buitenlandse invloeden in een moskee in Geleen, zijn ook reden voor ongerustheid. Net als het starten van een petitie door moslims tegen een moskeebestuurder die meer transparantie bepleitte.

Hoe je het wendt of keert, het buitenlands geld beïnvloedt posities van personen en moskeeën in Nederland. De vaak onduidelijke herkomst van het geld uit de Golf roept vragen op. Het is in het belang van de moslimgemeenschap zelf dat er een einde komt aan de schimmigheid waarmee donaties nu gepaard kunnen gaan.

Pogingen van moskeeorganisaties voor vrijwillige afspraken over transparantie zijn tot nu toe mislukt. Dat verklaart waarom in ieder geval een deel van de Nederlandse politiek de tijd rijp acht voor strengere regels.