OMT: ‘Scherm ouderen en kwetsbaren af, zodat jongeren ruimte krijgen’

Nu het coronavirus voorlopig nog wel even onder ons blijft, moeten ouderen en mensen met een kwetsbare gezondheid beter worden beschermd. Dat stellen verschillende leden van het Outbreak Management Team (OMT).

Vooral in regio’s waar het virus het meest rondwaart moeten ouderen en mensen met een beperking of aandoening op een betere manier worden afgeschermd, stelt Cees Hertogh, OMT-lid en hoogleraar Ouderengeneeskunde en Ethiek van de zorg. “Te denken valt aan het reguleren van bezoek in verpleeghuizen, de inzet van beschermingsmiddelen en begeleiding van bezoek door een vrijwilliger die toeziet op de 1,5 meter afstand.”

Terug naar een situatie waarin geen enkel bezoek welkom is in verpleeghuizen, zoals tijdens de lockdown dit voorjaar, moeten we koste wat kost voorkomen, zegt Arend Arends, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie en lid van het OMT. “Dat heeft tot ongelooflijk veel ellende geleid.”

Bosbrand

Hij pleit voor een systeem van sociale bubbels. “We moeten ernaar toe dat kwetsbare mensen een beperkt aantal vaste contactpersonen hebben. Als je het virus vergelijkt met een bosbrand zijn sociale bubbels de brandgangen die voorkomen dat het vuur zich verder verspreidt. Binnen zo’n bubbel moeten mensen verantwoordelijkheid voor elkaar nemen. Als iedereen elkaar via-via toch blijft ontmoeten, gaat het weer mis.”

Oud-VVD-senator Heleen Dupuis (75) is stellig: “Laten wij ouderen thuisblijven als we daar jongere mensen de ruimte mee geven. Zij moeten de maatschappelijke processen op gang houden,” zegt de voormalige hoogleraar medische ethiek. “Ik vind dat logisch en goed verdedigbaar. Ook voor onze eigen bescherming is het beter als wij zo min mogelijk in de openbare ruimte komen.’’

Sociale ontwikkeling

Ouderen lopen een aanzienlijk risico om ernstig ziek te worden als ze het coronavirus oplopen. Tachtigers hebben bij besmetting twintig keer zoveel kans om te overlijden als vijftigers en honderden keren zoveel als mensen onder de veertig. Voor jongeren is het risico om aan Covid-19 te sterven verwaarloosbaar.

“Voor hen is dit echt een verschrikkelijke situatie. Medisch gezien hebben ze nauwelijks last van het virus, maar sociaal worden zij verreweg het hardst getroffen,’’ aldus kinderarts Károly Illy, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde en lid van het OMT. “School, evenementen, sociale activiteiten - alles wat voor jongeren zo belangrijk is om zich te ontwikkelen en contacten op te doen - zijn weggevallen.”

Werklozen

Door de coronapandemie is onze economie ingestort. De horeca, de evenementensector, winkels, ze krijgen ongenadig harde klappen. Sinds de lockdown kwamen er elke maand 35.000 werklozen bij. Zouden we jongeren wat meer bewegingsvrijheid kunnen geven om de economie draaiende te houden als we ouderen en kwetsbare mensen afschermen?

Die discussie ligt uiterst gevoelig, merkt Heleen Dupuis. “Als mijn partner en ik dit zeggen, levert het ons veel boze reacties op.’’ Opiniemakers als columniste Marianne Zwagerman en tv-presentator Jort Kelder joegen voor de zomer half Nederland op de kast met uitspraken die erop neerkwamen dat we onze welvaart niet op het spel moeten zetten om een paar duizend kwetsbare ouderen voor de coronadood te behoeden.

Dor hout

De discussie over het scheiden van kwetsbare en minder kwetsbare groepen is door zulke ongenuanceerde uitspraken – Zwagerman sprak over ouderen als ‘dor hout’, Kelder over het redden van ‘80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben’ – taboe geworden, merkt ook gezondheidseconoom Xander Koolman van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Maar deze discussie moet volgens hem wel worden gevoerd, nu het aantal besmettingen oploopt. “Voorlopig kunnen we niet rekenen op een vaccin. En als Nederland niet in staat is om het virus in te dammen, dan is de weg naar groepsimmuniteit de enige andere oplossing. Dat kan met minder gezondheidsschade en sneller en rechtvaardiger dan op de manier waarop het nu gaat.”

Kwetsbare mensen in essentiële beroepen worden nu volgens Koolman onnodig in gevaar gebracht. “De oudere leraar die voor de klas staat, de buschauffeur met overgewicht, de winkelmedewerker met diabetes. Zij komen in contact met jongere mensen die hebben besloten dat corona geen risico voor ze is.”

Gescheiden openbaar vervoer

Als de ziekenhuizen weer voller raken en scholen brandhaarden blijken, zal de maatschappelijke druk toenemen om scholen weer te sluiten en het leven van jongeren verder aan banden te leggen, vreest kinderarts Illy. Dat moeten we volgens de kinderarts voorkomen, omdat het tot een heel ander soort schade leidt: ontwikkelingsachterstanden, sociaal isolement, groeiende ongelijkheid. “Laten we daarom kijken hoe we kwetsbare en oudere mensen beter kunnen beschermen, zodat jongeren bewegingsruimte houden.’’

Hoe dat er in de praktijk uitziet? Zestigplussers blijven bijvoorbeeld thuiswerken terwijl jongere collega’s wel naar het werk komen, schetst de gezondheidseconoom. “Verder worden winkels, openbaar vervoer en uitgaansgelegenheden tijdelijk gescheiden voor laag- en hoogrisicogroepen.”

Ondervoeding

In de praktijk zijn ouderen en jongeren natuurlijk nooit helemaal te scheiden. Zo zijn ouderen en zieken aangewezen op jongeren voor zorg. En veel jongeren wonen bij hun ouders, die weer mantelzorger zijn voor hun grootouders. Het is daarom onmogelijk om jongeren volledig de vrijheid te geven terwijl we ouderen isoleren. Terug naar een rigoureuze lockdown, met verpleeghuizen waar geen enkel bezoek welkom is, wil niemand.

“Dat heeft tot ongelooflijk veel ellende geleid. Niet alleen in verpleeghuizen. Zo zijn demente mensen die niet naar de dagbesteding konden volledig ontspoord. We hebben thuiswonende ouderen zien overlijden aan ondervoeding omdat kinderen, mantelzorgers of Tafeltje Dekje niet meer langskwamen,’’ zegt OMT-lid Arend Arends.

Ook hoogleraar ouderengeneeskunde en OMT-lid Cees Hertogh vindt dat kwetsbare groepen beter moeten worden beschermd. “We zien nu dat jongeren zich weinig aantrekken van de maatregelen die zijn bedoeld om het virus terug te dringen. Maar hokjes waarin alleen ouderen of alleen jongeren rondlopen zijn niet haalbaar én niet handhaafbaar.’’

Mondkapjes in verpleeghuizen

Ouderenbond ANBO maakt zich eveneens zorgen over het oprukkende coronavirus. “Nu zijn het nog vooral jongeren, dertigers en veertigers die besmet raken, maar zij komen op bezoek bij hun ouders en grootouders. Ook al zijn dat gelukkig vaak gezonde zestigers en zeventigers, dat zijn juist de mensen die veel risico lopen om op de ic terecht te komen,” zegt woordvoerster Bernadet Naber.

De ANBO pleit voor verplichte mondkapjes in verpleeghuizen en het weigeren van bezoek dat zich niet aan de afspraken houdt. Daarnaast doet de ouderenbond een dringend beroep op iedereen om zich aan de afstandsregels te houden. “Ook aan ouderen die denken: ik heb de oorlog meegemaakt, het zal m’n tijd wel duren. Al doe je het niet voor jezelf, doe het dan voor anderen.”

In de praktijk schermen veel ouderen en kwetsbare mensen zichzelf al af. Dat verklaart waarschijnlijk waarom de ziekenhuizen nu niet volstromen zoals in maart, terwijl het aantal coronabesmettingen sinds een maand wel weer rap toeneemt, zegt Koolman.

“Het zijn vooral gezonde jonge mensen die nu corona krijgen. Mensen passen hun gedrag aan aan hun perceptie van het risico dat zijzelf en hun naasten lopen. Maar mensen met een kwetsbare gezondheid die in essentiële beroepen werken, kunnen zichzelf niet beschermen. Zij lopen nu onnodig risico. Het getuigt van respect voor deze mensen om ze als maatschappij beter te beschermen.”