Nederlandse musea alert op nieuw klimaatprotest: ‘Acties maken heel wat los’

Activisten van Just Stop Oil sloegen zondag opnieuw toe. Om aandacht te vragen voor het klimaat, smeerden ze in Madame Tussauds in Londen het wassen hoofd van koning Charles in met chocoladetaart. De protestbeweging, die zich verzet tegen alle nieuwe olie- en gasvergunningen, is in februari van dit jaar opgericht in het Verenigd Koninkrijk en heeft oktober uitgezocht als ultieme actiemaand.

Eerder deze maand haalden de activisten nog het nieuws door het besmeuren van een wereldberoemde Zonnebloemen-schilderij van Van Gogh met tomatensoep. Het kostbare schilderij Les Meules (Hooibergen) van Claude Monet in een museum in het Duitse Potsdam kreeg dit weekend een portie aardappelpuree naar zich toegesmeten door twee activisten van de Laatste Generatie-beweging (gelieerd aan Just Stop Oil). Echte schade bleef uit: de glazen beschermingsplaten voor de kunstwerken vingen de smurrie telkens op.

Gooi- en smijtwerk

Maar juist de afschuw over het aanvallen van wereldberoemde kunst is volgens Just Stop Oil precies wat ze willen bereiken. Volgens de klimaatactivisten ‘beschermen we ons cultureel erfgoed in musea een stuk beter dan de aarde’ en willen ze met hun acties zoveel mogelijk emoties oproepen en ‘mensen met de neus op de feiten drukken’.

Tot nu toe werden Nederlandse musea niet geconfronteerd met dergelijk gooi- en smijtwerk, maar de incidenten worden wel op de voet gevolgd. “We proberen zo goed mogelijk op de gebeurtenissen te anticiperen. Intern is er druk overleg wat te doen, de acties maken in ieder geval heel wat los,” zegt René Timmermans, woordvoerder van het Mauritshuis in Den Haag, dat onder meer topstukken van Johannes Vermeer (Meisje met de parel) en Rembrandt in huis heeft.

Toonaangevende Amsterdamse musea geven ook aan de buitenlandse incidenten in het vizier te hebben, maar zijn verder bijzonder terughoudend in hun uitlatingen. Het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum willen alleen kwijt dat ze de veiligheid van hun collectie zoveel mogelijk proberen te waarborgen. Het Stedelijk Museum doet ‘juist omwille van de veiligheid’ nooit uitspraken over enige (extra) veiligheidsmaatregelen. Een woordvoerder van het Tropenmuseum laat weten dat het museum ‘altijd zijn best doet om de veiligheid van de objecten op zaal te garanderen’.

Fouilleren

Timmermans van het Mauritshuis benadrukt dat bezoekers niet worden gefouilleerd bij binnenkomst. “Zo ver willen we niet gaan. Wel hebben we een tassenbeleid, alleen kleine handtassen mogen mee naar binnen.” Een totaalverbod op tassen is wat het Mauritshuis betreft (nog) een stap te ver. Timmermans: “Dat ligt gevoelig. Denk bijvoorbeeld aan bezoekers die een schrijfblok mee naar binnen nemen om een schets te maken van een schilderij. Dat kan dan ook niet meer, je ontneemt met zo’n zware maatregel het plezier van behoorlijk wat mensen. Daarbij komt dat je protestacties nooit honderd procent kunt uitsluiten.”

De Museumvereniging, koepelorganisatie van Nederlandse musea, laat via directeur Vera Carasso weten het besmeuren van kunstwerken onacceptabel te vinden. “Het klimaat en een duurzame toekomst zijn voor musea en de museumvereniging een urgent thema. Musea doen veel aan verduurzaming, en houden ook tentoonstellingen over klimaatverandering. Daarmee staan musea en klimaatactivisten naar mijn mening aan dezelfde kant.”

Dat punt stipt ook woordvoerder Rachel Verblij van het Tropenmuseum aan: “Wij besteden met onze tentoonstellingen en projecten ook juist ruime aandacht aan maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatrechtvaardigheid. Je ziet de vraagstukken rondom klimaat bijvoorbeeld terugkomen in onze vaste tentoonstelling Things That Matter.”

Tegelijkertijd spreekt de Museumvereniging zich wel uit tegen het bekladden van kunstwerken. “Onze hoofdtaak is juist die kunstwerken te behouden. Dit is daarom onacceptabel. We begrijpen dat het de bedoeling is dat deze acties pijn doen, maar richt ze dan tegen degenen die je moet bereiken.”