Nederland gooit het beleid nog een keer om

Ook ziekenhuispersoneel en huisartsen maken nu aanspraak op de eerste doses vaccins, die vanaf woensdag toegediend worden - twee dagen eerder dan oorspronkelijk gepland. Daarmee wordt afgeweken van een breed gedragen besluit, gebaseerd op advies van de Gezondheidsraad.

Kern van dat besluit was eerst bescherming te bieden aan de kring rond de groep die de meeste kans heeft te overlijden aan het virus - mensen die langdurige zorg ontvangen.

Lobby

Die aanpassing van minister De Jonge kwam er nádat de populaire ziekenhuisvoormannen Gommers en Kuipers pontificaal op tv lobbyden voor eerdere vaccinatie van hun personeel. Zij voorzien aanhoudend grote druk op de Covid-afdelingen en vinden daarom dat alles in het werk gesteld moet worden om het personeel daar op de been te houden.

Op zich is het punt dat zij maken niet onterecht, zegt Conny Helder, bestuurslid voor Actiz, branchevereniging voor instellingen in onder meer de ouderenzorg. Maar het betekent wel dat er plots minder vaccins zijn voor haar achterban. “Dat het nu ineens verandert is geen goed signaal. Het zorgt voor onrust en onduidelijkheid. We zijn de afgelopen tijd samen tot een vaccinatiestrategie gekomen. Ook de ziekenhuizen hebben hun handtekeningen daaronder gezet.”

De oorspronkelijk gekozen strategie was er óók op gericht om de ziekenhuizen te ontlasten, benadrukt ze. “In de thuiszorg en verpleeghuiszorg wordt ontzettend veel zorg geleverd die voorkomt dat mensen in het ziekenhuis terechtkomen. Als personeel in de langdurige zorg wegvalt door een coronabesmetting, zorgt dat dus óók voor extra druk op ziekenhuizen.”

Ethische overwegingen

Over het oorspronkelijke vaccinatiebesluit moet niet geringschattend worden gedaan, vindt Arjen Boin, hoogleraar Publieke Instituties en Governance in Leiden. “De Gezondheidsraad heeft daar goed over nagedacht, en het kabinet heeft daar een besluit over genomen. Dat is enorm ingewikkeld. Er zitten functionele overwegingen achter - welk vaccin werkt bij wie - maar ook ethische en politieke overwegingen. Het gaat echt over het redden van levens.”

Natuurlijk, voor het voorrang geven aan ziekenhuispersoneel en huisartsen kun je ‘een heel goed verhaal’ houden, beaamt Boin. “En je kunt het betitelen als voortschrijdend inzicht van het kabinet, omdat de situatie nu anders is dan een paar weken geleden. Maar de schoonheidsprijs verdient het niet. Dat het gebeurt na zo’n publieke lobby wekt bovendien de indruk dat mensen met een goede ingang bij het kabinet invloed hebben op de strategie.”

Het is ‘absoluut niet fijn’ dat de regels tijdens het spel worden veranderd, zegt een woordvoerder van seniorenorganisatie KBO-PCOB.”,Maar we zien het niet meteen als een bedreiging. Mensen in de langdurige zorg horen ook nog steeds bij de eerste groep.”

Luidkeels

De vraag is nu wel of het bij deze aanpassing blijft. Maandag werd meteen duidelijk wat het effect was van de beleidsaanpassing: andere belangengroepen roken hun kans. De politievakbond liet luidkeels weten dat agenten sneller aan de beurt moeten komen, gezien hun vitale functie. Ook boa’s en onderwijzers roerden zich.

Terwijl Nederland praat, prikt het buitenland. Neem Israël. Per dag worden daar inmiddels al 150.000 mensen gevaccineerd. Als het zo daar doorgaat geniet het grootste deel van de kwetsbare bevolking eind deze maand al bescherming tegen het coronavirus - dan hebben ze zelfs al twee prikken met het vaccin van Biontech/Pfizer gehad. Nu al heeft meer dan 12 procent van de bevolking daar een eerste spuit gehad.

Hoe kan het toch in hemelsnaam, dat wij zo ver achterlopen? De vraag zal dinsdag luidkeels klinken tijdens het Kamerdebat over het coronabeleid. Hoogleraar Boin snapt het sentiment, maar vraagt zich of het debat op dit moment zin heeft. “Natuurlijk is het een slechte zaak dat in Oss een pakhuis vol vaccins ligt, en dat er nog steeds niet gevaccineerd wordt. Maar dat weten we nu, en we kennen ook de oorzaak. Toen Pfizer onverwacht de snelste bleek, lag daar geen plan voor klaar. Dat kun je eindeloos blijven herhalen, maar dat heeft geen nut.”

Belachelijk

De hoogleraar noemt het daarom ‘belachelijk’ dat De Jonge en Rutte hun tijd morgen moeten besteden aan verantwoording van hun beleid. “Dat kunnen we doen als de vaccinatie achter de rug is en we tijd hebben om rustig terug te kijken, maar nu voegt het niks toe. Elke seconde telt, we zitten midden in de veldslag. Al onze energie moet erop gericht zijn om de vaccinatie zo snel mogelijk van de grond te krijgen. Elke ondermijning van het beleid ondermijnt onze gezamenlijke weerbaarheid tegen het coronavirus.”

Boin benadrukt dat er uiteindelijk wel gewoon een strategie ligt, dat er de komende maanden volop vaccins worden geleverd. Belangrijke groepen zijn binnen nu en een paar maanden beschermd tegen het virus, als alles goed gaat. Op die lijn zit ook Conny Helder van Actiz. Zij wil het kabinet daarom op het hart drukken niet nóg meer te gaan veranderen. “Als er ruimte is om mensen eerder te vaccineren is dat prima, maar verstoor niet te veel de rijdende trein.”