PlusAchtergrond
Mondkapjesgids: welk kapje moet je wanneer dragen?
Als het aan het Outbreak Management Team ligt – het nieuwe kabinet moet de knoop nog doorhakken – wordt een mondkapje op meer plaatsen verplicht. Dat moet volgens de adviseurs een ‘chirurgisch mondneusmasker, minimaal type II’ zijn. Hoe herken je die? En hoe goed beschermen ze?
Om te beginnen met een fotovoorbeeld: het mondkapje op de foto hieronder is niet meer toegestaan als het kabinet de adviezen van het Outbreak Management Team (OMT) overneemt. Het OMT wil dat mensen voortaan een medisch mondkapje dragen. Het mondkapje op de foto is een niet-medisch mondkapje, zoals op de verpakking ook vermeld staat.
Als het aan het OMT ligt, dragen Nederlanders voortaan – ook in publieke buitenruimtes – een medisch mondneusmasker, ‘minimaal type II’. Zo’n mondkapje kan er uitzien zoals de vrouw die op de foto hieronder toont. Een leek zal vermoedelijk niet meteen het verschil kunnen aanwijzen met een niet-medisch mondkapje. Sterker nog, zegt Paul Scheepers, hoogleraar moleculaire epidemiologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen: “Dat verschil zie je eigenlijk niet.”
Toch is er wel degelijk een verschil tussen medische- en niet-medische mondkapjes. Voor niet-medische mondkapjes zijn er namelijk geen richtlijnen of verordeningen. Volgens NEN, dat voor de Nederlandse markt normen bepaalt, worden de mondkapjes verkocht ‘zonder enige claim met betrekking tot bescherming’. Ook aan de kwaliteit worden geen voorwaarden verbonden. De enige wettelijke eis is eigenlijk dat het materiaal waarvan ze gemaakt zijn niet gevaarlijk is, schrijft de NVWA.
Handleiding
Het zorgde er de eerste twee jaar van de pandemie voor dat alles wat enigszins op een mondkapje leek, ook als mondkapje gedragen werd. Ook zelfgemaakte mondkapjes waren toegestaan: de overheid publiceerde zelfs een handleiding waarin uitgelegd werd hoe je zoiets deed. Het gebrek aan kwaliteitseisen was mede het gevolg van de tekorten aan beschermingsmiddelen in de gezondheidszorg. De kwalitatief goede mondkapjes die er waren, gingen naar de ziekenhuizen en andere zorginstellingen.
Voor medische mondkapjes bestaan wel standaarden. Het type II, dat nu door het OMT geadviseerd wordt, houdt bijvoorbeeld 98 procent van de bacteriën die door de stof heen komen tegen. Dat onderscheidt het van type I, waarvoor een eis van 95 procent geldt. De mondkapjes moeten ook voldoen aan criteria op het gebied van ademweerstand. Die bepalen hoe makkelijk het is om door het masker te ademen.
Eigenlijk lijken de medische mondneusmaskers dus op de mondkapjes die je in het straatbeeld het vaakst ziet, met dat verschil dat je er bij de medische mondkapjes vanuit mag gaan dat ze ook een zekere bescherming bieden. Scheepers: “Bij een medisch mondkapje weet je wat je koopt. Je kunt in principe gewoon de goedkoopste aanbieding volgen als je ze wil hebben. Je kunt ook nog kiezen voor een 2R-variant, die biedt nog wat extra bescherming.”
Stapje verder
De Rijksoverheid stelt dat zowel medische als niet-medische mondkapjes er zijn om anderen te beschermen als jij besmettelijk bent. Omdat ze niet nauw sluiten rond het gezicht, beschermen ze niet tegen virussen van buitenaf, schrijft de NVWA.
Om ook tegen het inademen van mogelijk besmettelijke lucht van anderen beter beschermd te worden, kiezen veel mensen op eigen houtje voor het FFP-masker, meestal FFP2. Dat ziet er uit zoals de voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel hieronder op de foto draagt, en is onder meer in Oostenrijk en Duitsland verplicht. In Nederland adviseert het OMT dat niet.
Dat heeft alles te maken met de specifieke kenmerken van het FFP2-masker. Het mondkapje is niet alleen gemaakt van een stof die weinig bacteriën doorlaat, het heeft ook een pasvorm die nauw sluit. Scheepers: “Als het masker meebeweegt met je ademhaling, zit hij goed.”
Dit nauwsluitende aspect van het masker, is meteen ook de reden dat het OMT het voor algemeen gebruik afraadt. Als mensen zo’n kapje langere tijd dragen, kunnen ze last krijgen van ‘benauwdheid, kortademigheid, vermoeidheid en hoofdpijn’, schrijft het adviesorgaan. Als dat gebeurt, bestaat het risico dat mensen hun kapje sneller afdoen, aldus het OMT. Dat risico wordt onderschreven door de experts die deze krant raadpleegde: naast Scheepers is dat Ruud Verdaasdonk, hoogleraar gezondheidstechnologie in Twente.
Goed dragen
Toch is het goed dragen van een mondkapje cruciaal bij de effectiviteit ervan, stellen beiden. Verdaasdonk: ,,De meeste winst is in mijn ogen te behalen door mensen goed te adviseren hoe ze een masker goed op het gezicht kunnen laten aansluiten, en lekkage kunnen voorkomen.”
Scheepers: “Behalve binnenstebuiten of op zijn kop, kun je een medisch mondkapje eigenlijk niet verkeerd opzetten. De problemen beginnen als mensen gaan schuiven.”
Maar zelfs als mensen niet gaan schuiven, is volledige bescherming een illusie, weet Verdaasdonk. “Als je echt alle lucht door het masker wilt laten stromen, moet je tape gebruiken. Bij het FFP2-masker loopt lucht weg via de neus, bij medische mondkapjes ook via de wangen. Die plekken zou je af moeten plakken, als je jezelf en anderen volledig wilt beschermen.”
