Moeten we ons zorgen maken om de dodelijke schimmel candida auris?

Wat is candida auris?

Deze schimmel is een nog zeldzame gist die resistent is tegen de meeste (schimmeldodende) geneesmiddelen en daardoor zeer moeilijk behandelbaar is. Ook is candida auris moeilijk te identificeren met standaard laboratoriummethoden, waardoor het over het hoofd gezien kan worden. De schimmel dook voor het eerst op in 2009 in Azië en verspreidt zich sindsdien wereldwijd. In de Verenigde Staten heeft het Center for Disease Control and Prevention (CDC) de candida auris als eerste gist opgenomen in zijn lijst met meest alarmerende resistente microben ter wereld.

Wat zijn de symptomen?

Veel voorkomende symptomen van de invasieve infectie zijn koorts en koude rillingen, die niet verminderen na een antibioticabehandeling. Als de gist zich via de bloedbaan door het hele lichaam verspreidt, kunnen ook het zenuwstelsel en de organen worden aangetast. Dat kan bij mensen met onderliggende kwalen gevaarlijk zijn. Het CDC becijferde op basis van een klein aantal besmette patiënten dat een derde overlijdt. Al deze patiënten hadden ook serieuze gezondheidsproblemen.

Voor wie is het gevaarlijk?

Gezonde mensen hebben niets te vrezen: hun lichaam kan de schimmel zonder problemen zelf opruimen. Er zijn ook infecties van de huid en slijmvliezen, maar bij deze schimmelziekte is er dus vooral aandacht voor zogeheten diepe infecties, waarbij de gist in het bloed wordt gevonden. Het grootste risico lopen mensen die in verpleeg- en ziekenhuizen verblijven en bijvoorbeeld beademingsslangen, voedingsslangen en centrale veneuze katheters in hun lichaam hebben.

Hoe loop je candida auris op?

Niet zomaar. De gist verspreidt zich relatief makkelijk in ziekenhuizen en verpleeghuizen omdat candida auris goed op oppervlakken kan overleven, zegt hoogleraar Paul Verweij, van het schimmelexpertisecentrum van het Radboudumc. Ziekenhuishygiëne is daarom erg belangrijk. Getroffen patiënten zijn besmettelijk en moeten geïsoleerd worden. Dat gebeurt in buitenlandse ziekenhuizen niet overal even goed. Er is geen vaccinatie.

Candida albicans wordt online vaak genoemd, is dat hetzelfde?

Nee. De candida auris is wel familie van de veel bekendere candida albicans, die bij vrouwen vaginale schimmel kan veroorzaken. Bij vrijwel elk mens komt de candida albicans voor in de huid, de mond, de darm en bij vrouwen in de vagina, schrijft het RIVM. De gist vormt met de daar aanwezige bacteriën een zeker evenwicht. Als dat wordt verstoord, door bijvoorbeeld een antibioticakuur of een verzwakt immuunsysteem, kan de gist draden gaan vormen en wordt er gesproken over een schimmelinfectie.

Waar kampen ze nu met infecties?

In sommige landen, zoals de Verenigde Staten, India en verschillende landen in Afrika, komt de gist veel voor. In Griekenland en Spanje duikt het ook geregeld op en in Italië en Engeland zijn er uitbraken bekend. Een uitbraak klinkt ernstig, maar betekent volgens het RIVM dat er verspreiding van patiënt tot patiënt en eventueel naar de ziekenhuisomgeving heeft plaatsgevonden. De grootste uitbraak in Europa was in 2015 in een Londens ziekenhuis, waar de candida auris werd aangetroffen bij zo’n vijftig patiënten. Dat kwam door verkeerd gedesinfecteerde oorthermometers.

Moeten we ons in Nederland zorgen maken?

In Nederland is de schimmel in de afgelopen vijf jaar bij vijf patiënten aangetroffen. “Dat waren in alle gevallen mensen die drager van de schimmel waren, maar er niet ziek van waren,” verduidelijkt een woordvoerder van het RIVM. “Zij hadden in een buitenlands ziekenhuis gelegen en zijn verplaatst naar Nederland. Dan wordt er altijd grondig onderzoek gedaan.”

Omdat er in omringende landen uitbraken zijn, bereidt het RIVM zich wel voor. Zo wordt personeel getraind om bij een eventuele grote uitbraak klaar te staan en de verspreiding snel in kaart te kunnen brengen. Ook is bij ziekenhuizen aan de bel getrokken: zij moeten patiënten gaan testen. Zo wordt geprobeerd de gist tijdig te signaleren en verspreiding voorkomen.

Dit verhaal doet denken aan de populaire videogame en HBO-serie The Last of Us. Is dat terecht?

Nee. In die fictieve wereld heeft een schimmel, de zogeheten cordyceps, de lichamen van miljoenen mensen overgenomen. Daar hoeven we bij de candida auris niet voor te vrezen. De cordyceps richt zich in het echte leven op insecten.