MH17-onderzoeksteam: Poetin actief betrokken bij levering Buk-raket

Dat heeft het JIT woensdag bekendgemaakt aan nabestaanden. “De bevindingen zijn niet voldoende om nieuwe verdachten te vervolgen,” zei Digna van Boetzelaer, plaatsvervangend hoofdofficier van justitie, op een persconferentie in Den Haag.

Er is volgens het JIT wel veel bekend geworden over de besluitvorming rond het verstrekken van de raketinstallatie, die vanuit Rusland naar het strijdgebied Oost-Oekraïne werd vervoerd. Echter kan niet worden achterhaald waarom de raket is afgevuurd en wie op de knop heeft gedrukt.

In mei 2018 maakte het JIT al bekend dat de Buk-raket die is gebruikt bij het neerhalen van vlucht MH17 afkomstig was van de 53ste Luchtafweerbrigade in Rusland. Het wapensysteem was vanuit Koersk overgebracht naar een landbouwveld in Oost-Oekraïne, waar pro-Russische separatisten van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk (DNR) vochten tegen het Oekraïense leger.

Vorig jaar werden in Nederland al twee Russen en een Oekraïner veroordeeld tot levenslange celstraffen. Zij waren in Oost-Oekraïne verantwoordelijk voor het binnenhalen, vervoeren en inzetten van de Russische Buk-raket.

Het JIT deed daarnaast onderzoek naar de bemanning van de Buk-Telar waarmee op 17 juli 2014 het toestel van Malaysia Airlines met 298 inzittenden uit de lucht werd geschoten. De onderzoekers kwamen uit bij drie officieren van de 53ste brigade van het Russische leger.

“Hun betrokkenheid bij het neerschieten van MH17 wordt niet door andere bronnen bevestigd. Daarom openbaart het JIT hun namen niet. De Russische autoriteiten beantwoorden geen vragen over de bemanning, omdat er volgens hen geen Russische Buk-Telar aanwezig was in Oost-Oekraïne.”

Ook richtte het onderzoek zich op degenen die verantwoordelijk zijn geweest voor de levering van het luchtdoelraketsysteem aan de separatisten.

Opgenomen telefoongesprekken

De Russische president Vladimir Poetin had een grote rol in het leveren van wapentuig aan Oost-Oekraïne, wat leidde tot het neerhalen van vlucht MH17 met een Buk-raket. “Er zijn sterke aanwijzingen dat in Rusland door de president is beslist over de verstrekking van de Buk-Telar aan de separatisten,” aldus het JIT.

Er is concrete informatie dat het verzoek van de separatisten aan de president is voorgelegd, en dat hier positief over is beslist. “In opgenomen telefoongesprekken vertellen Russische overheidsmedewerkers dat de beslissing tot militaire ondersteuning bij de president ligt.”

Het besluit wordt zelfs een week uitgesteld ‘omdat er maar één is die een beslissing neemt (...), de persoon die op dat moment op een top in Frankrijk is’. Poetin is op 5 en 6 juni 2014 bij de 70ste herdenking van D-Day in Frankrijk. Het is onbekend of in het verzoek uitdrukkelijk over een Buk-systeem wordt gesproken. Korte tijd later worden de zware luchtverdedigingssystemen geleverd, waaronder de Buk die later MH17 neerschiet.

Poetin kan echter niet vervolgd worden, zo meldt het JIT. Het vergaarde bewijs is niet concreet genoeg om in de rechtszaal tot veroordelingen te leiden, zo meent het Openbaar Ministerie. “Daarom worden op dit moment geen nieuwe rechtszaken gestart,” aldus Van Boetzelaer. Nabestaanden zijn teleurgesteld.

Bij vergissing

De drie mannen die afgelopen november in het 2,5 jaar durende MH17-strafproces werden veroordeeld – rebellenleider Igor Girkin, zijn rechterhand Sergej Doebinski en commandant Leonid Chartsjenko – waren degenen die de Buk-raket in Rusland hadden ‘besteld’ en vervolgens hebben begeleid in Oost-Oekraïne.

De separatisten hadden namelijk behoefte aan een wapensysteem waarmee ze zich konden verweren tegen de aanvallen van de Oekraïense luchtmacht. De rechtbank in Nederland stelde destijds ook dat de daders bij vergissing een burgervliegtuig uit de lucht hadden geschoten. Het beoogde doelwit was een militair vliegtuig.

“Het doel van dit onderzoek was de waarheid te achterhalen, en ik denk dat we daar verder mee zijn gekomen dan we ooit in 2014 hadden gedacht,” stelt Van Boetzelaer. “De wereld weet nu wat er is gebeurd met vlucht MH17. Er zijn drie schuldigen aangewezen en veroordeeld tot levenslange gevangenisstraffen.”

Het MH17-onderzoek kan nog nuttig zijn bij internationale procedures. Nederland heeft, net als de nabestaanden, Rusland bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens aangeklaagd. Van Boetzelaer: “Het beeld dat we hierin van de Russische betrokkenheid tot op het hoogste niveau hebben verkregen kan wel een belangrijke rol spelen in procedures waar de aansprakelijkheid van deze staat aan de orde is.”

Premier Mark Rutte noemt het ‘bitter’ dat er geen bewijs is voor vervolging. “Wij laten niet los,” stelt hij in een verklaring. “Wij blijven de Russische Federatie aanspreken op haar verantwoordelijkheid. Als Nederlandse staat zetten we onverminderd door op de internationale procedures naar waarheidsvinding, gerechtigheid en rekenschap.”